Ο προσολωμικός Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος και το έργο του

Abstract

The scope of the present thesis is to investigate the life and the works of Nikolaos Halikiopoulos Mantzaros (Niccolo Calichiopulo Manzaro, 1795–1872) between 1795 and 1835. The connection of the Corfiot composer with the Zakynthian poet Dionysios Solomos (especially through the setting of the solomian Hymn to the Liberty) resulted to the total ignorance in regard to the life and the musical creations of Mantzaros before 1828, year in which Solomos moved to Corfu. Nevertheless, it is proved that the musical activities of Mantzaros between 1795 and 1835 (either regarding his education or his original creative and pedagogic output) were not only important, multifarious, absolutely contemporary with the European trends and, especially for the neohellenic developments, pioneering, but also they prepared a common ground, on which the music perception of Mantzaros would assimilate the poetics of Solomos. In view of this ascertainment the unilateral connection of the Corfiot composer with the Zakynthian poet is reassessed and the approach of their collaboration is put on new grounds. Actually, there is enough evidence proving that in the works of Mantzaros the fermentation of music practices dating before 1828 continued to exist (either through further development of such elements or through their rejection) until the mid?1830’s. During the latter period, the final orientation of Mantzaros towards idealism (already evident in 1826) and the quest of a middle ground between classicism and romanticism marked the beginning of the composer’s maturity. In view of this approach the transitional years 1828–1835 are also investigated as part of the pre?solomian period. Chapters 1 and 2 of the thesis are an introductory part, in which an overview of the historical and musical environment of Corfu between 1795 and 1835 is given. The first part (chapters 3.1–3.5) attempts an approach of the life and the music of Mantzaros during the same period based on recent research. In the second part (chapters 4.1–4.6) there is an extensive commentary regarding the music of Mantzaros’s works, their style and their connection with the musical European output during a period, in which Europe was experiencing the transition towards musical romanticism. Chapter 5 concludes the thesis.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της ζωής και του έργου του Νικόλαου Χαλικιόπουλου Μάντζαρου (1795-1872) κατά την περίοδο 1795-1835. Η σύνδεση του ονόματος του Κερκυραίου μουσουργού με τον Ζακύνθιο ποιητή Διονύσιο Σολωμό (ιδιαίτερα μέσω της μελοποίησης του σολωμικού Ύμνου) είχε ως αποτέλεσμα την παντελή άγνοια σχετικά με την ζωή και τα μουσικά δημιουργήματα του Μάντζαρου πριν το 1828, χρονιά κατά την οποία ο Σολωμός εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα. Όπως, όμως, αποδεικνύεται οι μουσικές δραστηριότητες του Μάντζαρου κατά την περίοδο 1795-1828 (είτε πρόκειται για την εκπαίδευσή του είτε για το πρωτότυπο συνθετικό και παιδαγωγικό έργο του) όχι μόνο είναι σημαντικότατες, πολυσχιδείς, σε απόλυτη ταυτοχρονία με τα ευρωπαϊκά ρεύματα και, ειδικά για τον νεοελληνικό χώρο, πρωτοποριακές, αλλά ουσιαστικά προετοιμάζουν τον κοινό εκείνο τόπο, πάνω στον οποίο η μουσική αντίληψη του Μάντζαρου συνάντησε την ποιητική του Σολωμού. Η διαπίστωση αυτή ανασκευάζει τη μονοδιάστατη σύνδεση του Κερκυραίου μουσουργού με τον Ζακύνθιο ποιητή, ενώ θέτει την προσέγγιση της συνεργασίας τους σε νέες βάσεις. Μάλιστα, ικανός αριθμός στοιχείων αποδεικνύει ότι στα μαντζαρικά έργα η ζύμωση των προ του 1828 μουσικών πρακτικών (είτε με την περαιτέρω ανάπτυξη τεχνοτροπιών είτε με την εγκατάλειψη συγκεκριμένων μουσικών στοιχείων) συνέχισε να υφίσταται μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1830. Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο η τελική στροφή του Μάντζαρου προς τον ιδεαλισμό (εμφανής ήδη από το 1826) και την αναζήτηση μιας μέσης οδού μεταξύ των ρομαντικών και κλασικών ακροτήτων εγκαινίασε την ώριμη περίοδο του συνθέτη. Υπό το πρίσμα αυτό και η μεταβατική περίοδος 1828-1835 εξετάζεται ως μέρος της «προσολωμικής» περιόδου. Τα κεφάλαια 1 και 2 της διατριβής απαρτίζουν το εισαγωγικό μέρος, στο οποίο δίδεται μια γενική επισκόπηση του ιστορικού και μουσικού περιβάλλοντος της Κέρκυρας, μέσα στο οποίο μεγάλωσε και δημιούργησε ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος την περίοδο 1795-1835. Στη συνέχεια, στο πρώτο μέρος (κεφ. 3.1-3.5) επιχειρείται μια βιοεργογραφική πραγματολογική προσέγγιση των δραστηριοτήτων του Κερκυραίου μουσουργού κατά την ίδια περίοδο. Στο δεύτερο μέρος (κεφ. 4.1-4.6) σχολιάζονται εκτενώς τα μουσικά έργα, η τεχνοτροπία τους και η σχέση τους με τη μουσική παραγωγή της υπόλοιπης Ευρώπης, η οποία την ίδια περίοδο διένυε τη μετάβασή της προς το μουσικό ρομαντισμό. Το κεφάλαιο 5 αποτελεί το συμπερασματικό μέρος της εργασίας.