Εναλλακτικές μορφές τουρισμού και αναδυόμενοι τουριστικοί προορισμοί: ο ρόλος του σχεδιασμού στη χωρική τους διάρθρωση και οι προϋποθέσεις ανάπτυξής τους

Abstract

Tourism is a critical issue for the developmental course of Greece and currently more relevant than ever before, because of its spatial and environmental dimensions. The new development planning for the period 2014-2020 has placed tourism among the main axes of the development strategy and acknowledged its very significant contribution towards the effort of the recovery of the Greek economy. Besides that, tourism is a spatial phenomenon. It is also highlighted that the spatial organisation of tourism is Greece, for three decades after the introduction of the first spatial planning bill (law 360/76), was not an exclusive subject of the spatial planning approach. Only in recent years was this necessity acknowledged. Today, it becomes evident that a new spatial policy for tourism and a new spatial organisation standard are structured in a very critical circumstance (the intensified recession is dictating the developmental and spatial choices e.g. promotion of composite touristic accommodation).In addition, certain reasons are intensifying the necessity for temporal diffusion of the touristic activity and the development of new touristic products (intense seasonality, the rise of new competitive destinations that also offer “sea and sun”, the consequences of the economic recession etc).Ecotourism is a main form of the sustainable tourism model (and not only a special form of alternative tourism), given that it covers, under certain conditions, some of its types (nature, adventure tourism etc.). In this context, ecotourism is considered to have potential and also shapes prospects, in order to provide a solution to the issues of the less developed regions of the country.This research project, starting from the above ascertainments and assessment, attempts to contribute to the expansion of the organisation of much anticipated alternative forms of tourism in the field, emphasizing the spatial organisation of ecotourism. Guided by the main defining factor of tourism and ecotourism, planning, the research also aims to highlight the approaches and tools in order to support the policy of tourism towards the direction of the spatial, temporal and thematic differentiation of the touristic product of the country.As far as the methodological approach is concerned, this contains: a) primary research which concerns field study at national and regional level and b) secondary research with accumulation of the available documentation of the project by Greek and international bibliography. The data collection is carried out with techniques such as: a) questioning (questionnaires/interviews) and b) resourcing of secondary data and archive material.

Ο τουρισμός είναι ένα θέμα κρίσιμο για την αναπτυξιακή πορεία της Ελλάδας και επίκαιρο, όσο ποτέ, για τις χωρικές και περιβαλλοντικές του διαστάσεις. Ο νέος αναπτυξιακός προγραμματισμός για την περίοδο 2014-2020 τον κατατάσσει στους κύριους άξονες της αναπτυξιακής στρατηγικής και αξιολογεί τη συμβολή του ως καθοριστική στην προσπάθεια για αναγέννηση της ελληνικής οικονομίας. Εκτός των άλλων, ο τουρισμός αποτελεί και ένα κατεξοχήν χωρικό φαινόμενο. Επισημαίνεται ακόμα ότι, η χωρική οργάνωση του τουρισμού στην Ελλάδα δεν αποτέλεσε για τρεις δεκαετίες μετά την ψήφιση του πρώτου νόμου για τη χωροταξία (ν.360/76) αποκλειστικό αντικείμενο προσέγγισης χωροταξικού σχεδιασμού και μόλις τα τελευταία έτη αναγνωρίστηκε η αναγκαιότητα αυτή. Σήμερα, διαφαίνεται ότι συγκροτείται μια χωρική πολιτική για τον τουρισμό και ένα νέο πρότυπο χωρικής οργάνωσης, σε μια μάλιστα πολύ κομβική συγκυρία (η εντεινόμενη ύφεση υπαγορεύει τις αναπτυξιακές και χωροταξικές επιλογές, π.χ. προώθηση σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων).Επιπρόσθετα, συγκεκριμένοι λόγοι επιτείνουν την αναγκαιότητα της χρονικής διάχυσης της τουριστικής δραστηριότητας και της ανάπτυξης νέων τουριστικών προϊόντων (έντονη εποχικότητα, ανάδυση νέων ανταγωνιστικών προορισμών που προσφέρουν επίσης "ήλιο και θάλασσα", επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης κ.λπ.).Ο οικοτουρισμός αποτελεί ένα βασικό εκφραστή του προτύπου του βιώσιμου τουρισμού (και όχι απλώς μια ιδιαίτερη ξεχωριστή μορφή εναλλακτικού τουρισμού) δεδομένου ότι καλύπτει, υπό προϋποθέσεις, ορισμένες μορφές του (τουρισμός φύσης, τουρισμός περιπέτειας κ.λπ.). Στο πλαίσιο αυτό, ο οικοτουρισμός εκτιμάται ότι έχει τις δυνατότητες και διαμορφώνει προοπτικές, ώστε να προσφέρει διέξοδο στα προβλήματα των λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών της χώρας.Η έρευνα με αφετηρία, λοιπόν, τις παραπάνω διαπιστώσεις και εκτιμήσεις επιχειρεί να συμβάλλει στη διερεύνηση της οργάνωσης των πολλά προσδοκώμενων εναλλακτικών μορφών τουρισμού στο χώρο, με έμφαση στη χωρική οργάνωση του οικοτουρισμού. Έχοντας ως πυξίδα ένα βασικό προσδιοριστικό παράγοντα της ανάπτυξης του τουρισμού και του οικοτουρισμού, το σχεδιασμό, η έρευνα στοχεύει να αναδείξει επίσης τους τρόπους και τα εργαλεία, ώστε να ενισχύσει την πολιτική για τον τουρισμό προς την κατεύθυνση της χωρικής, χρονικής και θεματικής διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος της χώρας.Ως προς τη μεθοδολογική προσέγγιση, αυτή περιλαμβάνει: α) πρωτογενή έρευνα, η οποία αφορά την έρευνα πεδίου σε εθνικό και τοπικό επίπεδο και β) δευτερογενή έρευνα με συγκέντρωση της διαθέσιμης τεκμηρίωσης του έργου από ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Η συγκέντρωση των δεδομένων πραγματοποιείται με τη χρήση τεχνικών που αφορούν: α) τη διατύπωση ερωτήσεων (ερωτηματολόγιο/ συνέντευξη) και β) την προσφυγή δευτερογενών στοιχείων και αρχειακού υλικού.