Το ωραίο και το άσχημο στην αισθητική των 'Σατυρικών' του Πετρωνίου

Abstract

Current studies on aesthetics in antiquity neglect the contribution of ancient fiction to aesthetic discourse. The present dissertation is a study on the aesthetics of beauty and ugliness in the Satyrica, a Roman novel attributed to Petronius Arbiter and written probably in the age of Nero. The low-life, comic characters of the novel often engage in discussions about literary and art criticism, but at the same time they themselves are aesthetic subjects who perceive, comment on, and assess beauty and ugliness in art and life. The present dissertation aimed at studying Petronius' text in relation to the ancient aesthetic theories which treat the concepts of beauty and ugliness, and at discussing Petronius' contribution to the evolution of aesthetic thought. It thereby explored the ways in which the Satyrica takes part in the aesthetic discourse of its time, and argued that ancient fiction may also accommodate serious discussion about aesthetics. The methodological approach adopted in the present study has been based on the modern philosophical concept of "aesthetic experience", according to which the aesthetic experience of art cannot be separated from other forms of experience in everyday life. The goals of the project have beeb fulfilled by means of an interpretative literary analysis of Petronius’ text. At the same time, the proposed project took into account the relation between Petronius’ aesthetics and other aspects of the Satyrica, such as the text’s self-referentiality, the shifting focalization and the general philosophical stance of the narrator and/or author.

Η σύγχρονη έρευνα επί του πεδίου της αισθητικής της αρχαιότητας δεν έδωσε τη δέουσα σημασία στη συμβολή της αρχαίας μυθοπλασίας στην άρθρωση αισθητικού λόγου. Η παρούσα διατριβή είναι μία μελέτη πάνω στην αισθητική του ωραίου και του άσχημου στα Σατυρικά, ένα ρωμαϊκό μυθιστόρημα που αποδίδεται στον Πετρώνιο και πιθανώς γράφτηκε κατά τη νερώνεια περίοδο. Οι χαμηλοί, κωμικοί χαρακτήρες του μυθιστορήματος συχνά εμπλέκονται σε συζητήσεις σχετικά με τη λογοτεχνική και την καλλιτεχνική κριτική, ενώ την ίδια στιγμή αποτελούν οι ίδιοι αισθητικά υποκείμενα, που αντιλαμβάνονται, σχολιάζουν και αξιολογούν το ωραίο και το άσχημο στην τέχνη και στον βίο. Η παρούσα διατριβή είχε ως στόχο μία προσέγγιση των Σατυρικών του Πετρωνίου σε συνάρτηση με τις αρχαίες αισθητικές θεωρίες που πραγματεύονται τις έννοιες του ωραίου και του άσχημου, καθώς και μία αποτίμηση της συμβολής του Πετρωνίου στην εξέλιξη της αισθητικής σκέψης. Κατ' αυτόν τον τρόπο, συζητήθηκαν οι τρόποι κατά τους οποίους τα Σατυρικά συμμετέχουν στον διάλογο περί αισθητικής της εποχής τους και υποστηρίχθηκε ότι επίσης και η αρχαία μυθοπλασία μπορεί να εκφέρει σοβαρό αισθητικό λόγο. Μεθοδολογικά, επιλέχθηκε η σύγχρονη φιλοσοφική έννοια της "αισθητικής εμπειρίας", σύμφωνα με την οποία η αισθητική εμπειρία της τέχνης δεν μπορεί να απομονωθεί από άλλες μορφές εμπειρίας στην καθημερινή ζωή. Οι στόχοι της εργασίας εκπληρώθηκαν μέσα από μία ερμηνευτική ανάλυση του κειμένου του Πετρωνίου. Ταυτόχρονα, σε αναφορά με την αισθητική του Πετρωνίου λήφθηκαν υπόψη και άλλες όψεις του κειμένου, όπως η αυτοαναφορικότητα και η φιλοσοφική τοποθέτηση του συγγραφέα ή/και του αφηγητή.