Κλινική διερεύνηση των πεποιθήσεων για το βάρος και την εικόνα σώματος στην ψυχογενή ανορεξία σε σύγκριση με τη ψυχογενή βουλιμία

Abstract

Η διαταραχή της εικόνας σώματος και η συνοδός υπερενασχόληση και υπερβολική ανησυχία για το βάρος και το σχήμα του σώματος αποτελεί χαρακτηριστικό τόσο της ψυχογενούς ανορεξίας όσο και της ψυχογενούς βουλιμίας. Παρά την αναγνώριση της διαγνωστικής και κλινικής σημασίας της διαταραχής στην εικόνα σώματος δεν έχει μελετηθεί εκτενώς η ψυχοπαθολογική φύση των υποκείμενων πεποιθήσεων σε ασθενείς με διαταραχές πρόσληψης τροφής. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η εκτίμηση της παραληρητικότητας των πεποιθήσεων αυτών και ο έλεγχος των σχέσεων μεταξύ του βαθμού παραληρητικότητας και άλλων κλινικών παραμέτρων των διαταραχών πρόσληψης τροφής.Βάσει των ευρημάτων προηγούμενων ερευνών για την εναισθησία στις διαταραχές πρόσληψης τροφής, υποθέσαμε ότι υπερτιμημένες ιδέες θα παρατηρηθούν τόσο στην ψυχογενή ανορεξία όσο και στην ψυχογενή βουλιμία, ενώ παραληρητικές πεποιθήσεις θα βρεθούν μόνο σε ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία και ότι οι ασθενείς με περιοριστικού τύπου διαταραχή θα έχουν τα υψηλότερα επίπεδα παραληρητικότητας. Επιπλέον διερευνήθηκε το ενδεχόμενο να συνδέεται ο βαθμός παραληρητικότητας με τη βαρύτητα της συμπτωματολογίας ή/και με το βαθμό δυσαρέσκειας με το σώμα στην ψυχογενή ανορεξία ή την ψυχογενή βουλιμία.Για την εκτίμηση της παραληρητικότητας χρησιμοποιήθηκε η ειδική Κλίμακα Εκτίμησης των Πεποιθήσεων του Πανεπιστημίου Brown (BABS), που χορηγείται μέσω ημιδομημένης συνέντευξης, η οποία μεταφράστηκε και προσαρμόστηκε στην ελληνική γλώσσα. Οι ψυχομετρικές ιδιότητες της κλίμακας σε ασθενείς με διαταραχές πρόσληψης τροφής ελέγχθηκαν στο πλαίσιο της μελέτης. Για να ελέγξουμε τις υποθέσεις μας, η BABS χορηγήθηκε σε 39 γυναίκες ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία (22 ασθενείς με περιοριστικού και 17 υπερφαγικού/καθαρτικού τύπου) και 33 γυναίκες ασθενείς με ψυχογενή βουλιμία προκειμένου να εκτιμήσουμε τις πεποιθήσεις για το σχήμα και το βάρος του σώματος. Χορηγήθηκαν επίσης καθιερωμένα ειδικά ερωτηματολόγια για την εκτίμηση της συμπτωματολογίας και της δυσαρέσκειας με το σώμα. Οι ομάδες ασθενών της μελέτης εναρμονίστηκαν ως προς το φύλο (όλες γυναίκες), την ηλικία και το εκπαιδευτικό επίπεδο.Τα επίπεδα αξιοπιστίας και εγκυρότητας της κλίμακας BABS βρέθηκαν υψηλά και προσδιορίστηκαν στη βαθμολογία της συγκεκριμένοι διαγνωστικοί ουδοί για τις παραληρητικές και τις υπερτιμημένες ιδέες. Με αυτόν τον τρόπο κατέστη δυνατό να συγκρίνουμε την παραληρητικότητα ανάμεσα στις ομάδες της μελέτης τόσο ποσοτικά (συνολική βαθμολογία της BABS) όσο και ποιοτικά (παραληρητικές, υπερτιμημένες και με επαρκή εναισθησία πεποιθήσεις).Οι πεποιθήσεις που ανιχνεύτηκαν και εκτιμήθηκαν μέσω της BABS, δεν διέφεραν ως προς το θεματικό περιεχόμενό τους μεταξύ των ασθενών με ψυχογενή ανορεξία και ψυχογενή βουλιμία. Το επίπεδο της παραληρητικότητας και η συχνότητα εμφάνισης παραληρητικών πεποιθήσεων ήταν σημαντικά υψηλότερα στην ψυχογενή ανορεξία σε σύγκριση με την ψυχογενή βουλιμία. Ειδικότερα σημαντικά υψηλότερο επίπεδο παραληρητικότητας και μεγαλύτερη συχνότητα παραληρητικών πεποιθήσεων βρέθηκαν στην ψυχογενή ανορεξία περιοριστικού τύπου έναντι τόσο του υπερφαγικού/καθαρτικού τύπου όσο και της ψυχογενούς βουλιμίας. Αντίθετα, καμία σημαντική διαφορά στη συχνότητα των υπερτιμημένων ιδεών δεν βρέθηκε μεταξύ των τριών ομάδων ασθενών.Στις ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία βρέθηκε σημαντική συσχέτιση μεταξύ του βαθμού παραληρητικότητας με μικρότερη ηλικία έναρξης της διαταραχής, εύρημα που θέτει προς εξέταση την πιθανή νευρο-αναπτυξιακή προέλευση των παραληρητικών πεποιθήσεων για την εικόνα σώματος. Καμία σημαντική συσχέτιση δεν βρέθηκε μεταξύ της παραληρητικότητας και των δεικτών βαρύτητας της συμπτωματολογίας στην ψυχογενή ανορεξία. Αντίθετα, στην ψυχογενή βουλιμία η παραληρητικότητα συσχετιζόταν σημαντικά με εντονότερες διαιτητικές συμπεριφορές – αλλά όχι με βουλιμικά συμπτώματα – καθώς και με συγκεκριμένες ψυχολογικές παραμέτρους (αναποτελεσματικότητα και φόβους ωρίμανσης). Επίσης, σημαντική αρνητική συσχέτιση βρέθηκε μεταξύ παραληρητικότητας και διάρκειας νόσου στις ασθενείς με ψυχογενή βουλιμία, που δείχνει εντονότερη εμφάνιση υπερτιμημένων ιδεών κατά τις πρωιμότερες φάσεις της διαταραχής. Θετική σχέση μεταξύ της παραληρητικότητας και της δυσαρέσκειας με το σώμα βρέθηκε και στις δύο διαταραχές, αλλά μόνο στην ψυχογενή ανορεξία βρέθηκε ότι η παραληρητικότητα συμβάλλει στο βαθμό δυσαρέσκειας με το σώμα ανεξάρτητα από κάθε άλλη κλινική παράμετρο.Η παρούσα μελέτη είναι η πρώτη που εξέτασε μέσω διαβαθμισμένης εκτίμησης την παραληρητικότητα στους δύο κλινικούς τύπους της ψυχογενούς ανορεξίας και την ψυχογενή βουλιμία. Συνοπτικά, στην μελέτη ανιχνεύτηκε ένας παραληρητικός τύπος της ψυχογενούς ανορεξίας και μία διαβάθμιση της εναισθησίας ανάμεσα στις διαταραχές πρόσληψης τροφής από την παραληρητική έλλειψή της μέχρι την πλήρη επίγνωση του νοσηρού. Από τα ευρήματα της μελέτης προκύπτει ότι η παραληρητικότητα των πεποιθήσεων για το βάρος και το σχήμα τους σώματος αποτελεί μία ξεχωριστή διάσταση της ψυχοπαθολογίας των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Στην ψυχογενή ανορεξία, το επίπεδο παραληρητικότητας ενδεχομένως αποτελεί ειδικό δείκτη βαρύτητας της διαταραχής, που σχετίζεται με την αντίσταση στη θεραπεία και την πιθανότητα μετάπτωσης σε χρονιότητα. Η διαγνωστική κατηγοριοποίηση των ασθενών με βάση το επίπεδο της παραληρητικότητας των πεποιθήσεων για την εικόνα σώματος θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε μελλοντικές έρευνες για το ρόλο των ελλειμμάτων εναισθησίας στις διαταραχές πρόσληψης τροφής.Η περαιτέρω διερεύνηση της παραληρητικότητας με κλινικές, νευροψυχολογικές και νευροαπεικονιστικές μελέτες αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στο σχεδιασμό νέων ειδικών παρεμβάσεων για την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και την αποτελεσματική θεραπεία των διαταραχών πρόσληψης τροφής, με ευρύτερα ευεργετικές, κοινωνικές συνέπειες, λαμβάνοντας υπόψη τις διαστάσεις των διαταραχών πρόσληψης τροφής ως προβλήματος δημόσιας υγείας.