Παράδοση και πρωτοπορία στη σύγχρονη μουσική δημιουργία: διερεύνηση νέων σχέσεων ανάμεσα σε τονικά και ατονικά πεδία και περιβάλλοντα με βάση το έργο του A. Schnittke και της S. Gubaidulina

Abstract

Aims of this musicological research is to search a new expressive artistic direction for the renewal of the music language, to propose a different interpretation of the old, to present the new viewpoint of the ordinary and to take the maximum advantage of the potential provided by the combination of classical music tradition and modernism. The paper comprises two parts: the musicological and the artistic. a) In the musicology part of the thesis, the author deals with the search and analysis of the issues raised in the title. He searches and tries to define the concept of modern music and modernism. He explores the development of music – and art, in general – within the Soviet Union. Out of the most important chapters are those referring to the analysis of the piano concertos of A. Schnittke and S. Gubaidulina, as well as those where the original works of the author are thoroughly presented and analysed. The thesis conclusions summarise the musicological findings and an attempt is made to outline the personal path of the researcher as a modern creator. Highlight of the research activity was the author’s meeting with the Russian artist Sofia Gubaidulina, their discussion cited in the thesis annex. The innovation of the scientific research results is probably best reflected in the analysis of the “concerto” of S. Gubaidulina. The extensive study of this work is performed for the first time, as for the first time is also the revelation that it is not actually a concerto. Useful tool for the research was the printed and online sources, as well as the recordings of musical works. Music scores, CDs, books with biographies and studies of musical issues, journals with scientific musicology articles and interviews, and concert booklets were used in the research. Valuable sources were also the author’s personal conversations with the composers. The thesis is composed of the introductory section that has five chapters, the analysis section with ten chapters, the conclusion section with two chapters, the annex, the list of the thesis artistic material and the references. b) The artistic result of the musicological research was practically supported with the creation of works for different music ensembles, which have been analysed in the musicology part of the thesis. These works incorporate the research results on the search of a new music language, combining earlier achievements with proposals of the new era. The material of these works – music sheets and scores – is attached to this very thesis:“Story in plain” (“Istoria se aplo”), work for a small symphonic orchestra (2011), “Futuristic scenes” (“Foutouristikes skines”), musical theatre for two voices (soprano, baritone), clarinet and piano (2012), “Concerto”, for piano and clarinet with strings and percussion (2013 – 2014), “Quartet - variations” (“Kouarteto – parallages”), for string quartet on a theme of S. Gubaidulina (2014), and a cycle of preludes for solo piano “Precarious balance” (“Episfalis isorropia”) (2010 – 2015).

Οι στόχοι της παρούσας μουσικολογικής έρευνας είναι η αναζήτηση νέας εκφραστικής καλλιτεχνικής κατεύθυνσης για την ανανέωση της μουσικής γλώσσας, η πρόταση διαφορετικής ερμηνείας του παλιού, η παρουσίαση της καινούριας όψης των συνηθισμένων, και η μέγιστη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που μπορεί να δώσει ο συνδυασμός κλασικών μουσικών παραδόσεων και νεωτερισμών. Την εργασία συνθέτουν δύο μέρη: το μουσικολογικό και το καλλιτεχνικό. α) Στο μουσικολογικό μέρος της διατριβής ο συγγραφέας ασχολείται με την έρευνα και την ανάλυση των θεμάτων που διατυπώνονται στον τίτλο της. Αναζητά και προσπαθεί να ορίσει την έννοια της σύγχρονης μουσικής και των νεωτερισμών. Διερευνά την πορεία της μουσικής – και της τέχνης γενικότερα – στη Σοβιετική Ένωση. Από τα σημαντικότερα κεφάλαια της έρευνας είναι τα κεφάλαια που αφορούν την ανάλυση των πιανιστικών κοντσέρτων του A. Schnittke και της S. Gubaidulina, καθώς κι εκείνα, στα οποία παρουσιάζονται και αναλύονται τα πρωτότυπα έργα του συγγραφέα. Στα συμπεράσματα της έρευνας συνοψίζονται τα μουσικολογικά ευρήματά της και γίνεται προσπάθεια χάραξης της προσωπικής πορείας του μελετητή ως σύγχρονου δημιουργού. Αποκορύφωμα της ερευνητικής δραστηριότητας αποτέλεσε η συνάντηση του συγγραφέα με τη Sofia Gubaidulina, η συζήτηση με τη Ρωσίδα καλλιτέχνιδα παρατίθεται στο παράρτημα της διατριβής. Η καινοτομία των επιστημονικών αποτελεσμάτων της έρευνας ίσως εκφράζεται με τον καλύτερο τρόπο στην ανάλυση του «κοντσέρτου» της S. Gubaidulina. Η εκτενής μελέτη του συγκεκριμένου έργου πραγματοποιείται για πρώτη φορά, όπως για πρώτη φορά γίνεται και η αποκάλυψη ότι δεν πρόκειται για κοντσέρτο. Το εργαλείο για την πραγματοποίηση της έρευνας αποτέλεσαν οι έντυπες και οι ηλεκτρονικές πηγές, καθώς και οι ηχογραφήσεις μουσικών έργων. Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκαν παρτιτούρες, CD, βιβλία με βιογραφίες και μελέτες μουσικών θεμάτων, περιοδικά με επιστημονικά μουσικολογικά άρθρα και συνεντεύξεις, προγράμματα (booklets) συναυλιών. Πολύτιμες πηγές πληροφόρησης ήταν και οι προσωπικές συζητήσεις του συγγραφέα με συνθέτες.Το κείμενο της διατριβής αποτελείται από την εισαγωγική ενότητα που περιέχει πέντε κεφάλαια, την ενότητα των αναλύσεων με δέκα κεφάλαια, την ενότητα συμπερασμάτων με δύο κεφάλαια, το παράρτημα, τη λίστα του καλλιτεχνικού υλικού της διατριβής και τη βιβλιογραφία. β) Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της μουσικολογικής έρευνας υποστηρίχθηκε πρακτικά με τη δημιουργία πέντε έργων για διάφορα μουσικά σύνολα, τα οποία έχουν αναλυθεί στο μουσικολογικό μέρος της διατριβής. Τα έργα αυτά ενσωματώνουν τα αποτελέσματα της έρευνας για την αναζήτηση της νέας μουσικής γλώσσας, που συνδυάζει τις παλαιότερες κατακτήσεις με τις προτάσεις της νέας εποχής. Το υλικό των έργων αυτών – οι πάρτες και οι παρτιτούρες – επισυνάπτεται στην παρούσα διατριβή: «Ιστορία σε απλό», έργο για μικρή συμφωνική ορχήστρα (2011), «Φουτουριστικές σκηνές», μουσικοθεατρικό έργο για δύο φωνές (σοπράνο, βαρύτονο) κλαρινέτο και πιάνο (2012), «Κοντσέρτο», για πιάνο και κλαρινέτο με έγχορδα και κρουστά (2013 – 2014), «Κουαρτέτο - παραλλαγές», για κουαρτέτο εγχόρδων πάνω σε θέμα της Σ. Γκουμπαϊντούλινα (2014), και ένας κύκλος πρελούδιων για σόλο πιάνο «Επισφαλής ισορροπία» (2010 – 2015).