Ο ρόλος του χώρου στην προσχολική και σχολική εκπαίδευση και η συμβολή του στη διαμόρφωση της ταυτότητας τόπου του παιδιού

Abstract

Η παρούσα μελέτη επιδιώκει να σκιαγραφήσει το παιδαγωγικό επικοινωνιακό ύφος των σχολικών κτιρίων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (νηπιαγωγείων και δημοτικών) της νήσου Ρόδου (πόλης και χωριών) σε επίπεδο χώρου εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Στην έρευνα έλαβαν μέρος όλα τα νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία του νησιού σε πόλη και χωριά και μελετήθηκε ο χώρος της αίθουσας δραστηριοτήτων του νηπιαγωγείου και της κλασικής αίθουσας του δημοτικού. Σκοπός της έρευνας ήταν η σύγκριση της σχολικής αίθουσας του νηπιαγωγείου και του δημοτικού μέσω της ανίχνευσης επικοινωνιακών περιβαλλοντικών διαφορών και συγκεκριμένα σε επίπεδο διαρρύθμισης του εσωτερικού χώρου και σε επίπεδο ποιοτικών χαρακτηριστικών ως προς τη σχετική με το χώρο μη λεκτική συμπεριφορά (την ιδιωτικότητα, τον προσωπικό χώρο και την εδαφικότητα). Για την επικοινωνιακή αξιολόγηση του χώρου διαμορφώθηκε ένα ερευνητικό εργαλείο περιβαλλοντικής εκτίμησης μορφής paper and pencil (διαφορετικό για το νηπιαγωγείο και το δημοτικό), το οποίο ουσιαστικά κατέγραφε τις επικοινωνιακές περιβαλλοντικές συνθήκες του χώρου του νηπιαγωγείου και του δημοτικού σχολείου με μορφή checklist και σε πεντάβαθμη κλίμακα Likert. Κατά τη φάση της επιβεβαίωσης των αποτελεσμάτων διεξήχθησαν δυο ποιοτικές έρευνες: 1) μία μικρής κλίμακας με κύριο εργαλείο τη συνέντευξη (δυο ατομικές και μια ομάδα εστίασης) κατά την οποία επιλέχθηκαν τρία πλαίσια εκπαιδευτικών χώρων του δημοτικού σχολείου (στοιχειώδης υλική υποδομή, ειδικός, αναπλασμένος) και συμμετείχαν εκπαιδευτικοί που λειτουργούσαν σε αυτές τις αίθουσες και ήταν οι κύριοι χρήστες του χώρου και 2) μια με κύριο εργαλείο την παρατήρηση πεδίου με χρήση τριών τεχνικών (γνωστική χαρτογράφηση, συμπεριφορική χαρτογράφηση και φωτογραφική έρευνα) σε αίθουσες του νηπιαγωγείου. Για την ανάλυση των ερευνητικών δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το SPSS (ερωτηματολόγιο), η Ερμηνευτική Φαινομενολογική Ανάλυση (Interpretative Phenomenological Analysis, συνέντευξη) και η Multiple Sorting Procedure (φωτογραφικό υλικό). Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους δύο τύπους εκπαιδευτικού χώρου ως προς τις περιβαλλοντικές συνθήκες της παιδαγωγικής επικοινωνίας.