Χρήση αλκοόλ και κοινές ψυχικές διαταραχές στην πρωβάθμια φροντίδα υγείας και στην κοινότητα

Abstract

INTRODUCTION: Alcohol is present in all stages of development of human civilization, constituting the most widely used psychoactive substance. Alcohol effects on physical health are dose related and non linear, simulating a “U-shape” association. Considering alcohol-mental health association, the majority of relevant studies has focused on the harmful effects of heavy/problematic alcohol consumption, while studies about moderate alcohol consumption are limited and present controversial results. AIM: The current thesis aims to study is to study the association between varying levels of alcohol consumption and depressive/anxiety disorders. METHODS: 2 samples are used a) a cross-cultural sample of primary care attenders from 14 countries (N=5438), a subset of which was followed-up for 1 year (Ν=3201) and b) a nationally representative cross-sectional sample from Greece (N=4894). Alcohol consumption and related problems were measured with AUDIT (Alcohol Use Disorders Identification Test). Depression and anxiety disorders were assessed using structured clinical interviews [Composite International Diagnostic Interview (CIDI) and Clinical Interview Schedule-Revised (CIS-R), for each sample respectively].RESULTS: Mild to moderate alcohol consumption (up to 280gr/week of pure alcohol for men and 140gr/week for women) is more common than alcohol abstinence or harmful alcohol consumption. Mild to moderate alcohol consumption is not associated with higher prevalence of common mental disorders compared to abstinence, while there is some evidence that it may be protective regarding a new onset of depression or generalized anxiety disorder. The association between heavy alcohol consumption and depression/anxiety is strongly mediated by the development of alcohol related problems or alcohol dependence. The association between alcohol consumption and mental health is mildly mediated by socioeconomic and physical health related factors. Alcohol consumption is associated with lower prevalence of common mental disorders in subgroups of participants facing severe financial difficulties compared to participants with less financial difficulties, and in older comparing to younger (<40 years old) participants as well as in participants from primary care compared to those from the community. CONCLUSION: Alcohol related problems (and not heavy alcohol consumption per se) are associated with higher prevalence of common mental disorders while moderate alcohol consumption may be beneficial for some people. The stronger association of moderate alcohol consumption with lower prevalence of common mental disorders in the subgroups of participants with more severe financial difficulties or physical health problems indirectly shows that alcohol use may play a “buffering” role between external psychosocial stressors and the development of common mental disorders. Further evidence from observational studies should be yielded to determine more specifically the dose-range of beneficial alcohol consumption and identify possible risk factors for developing alcohol use disorders. In any case, the potentially beneficial effects of moderate alcohol consumption on mental health should be balanced against the risks of developing alcohol use disorders and related problems among moderate users.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Το αλκοόλ είναι παρόν σε όλα τα στάδια εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, εδώ και τουλάχιστον 10000 χρόνια, αποτελώντας την πλέον διαδεδομένη ψυχοδραστική ουσία. Η επίδραση του αλκοόλ στην σωματική υγεία φαίνεται να είναι δοσοεξαρτώμενη και μη-γραμμική, “σχήματος-U”. Σε ότι αφορά την σχέση του αλκοόλ με την ψυχική υγεία η πλειονότητα των μελετών εστιάζεται στις καταστροφικές συνέπειες της βαριάς/προβληματικής χρήσης αλκοόλ ενώ τα δεδομένα που αφορούν την ήπια χρήση είναι περιορισμένα και αντικρουόμενα. ΣΤΟΧΟΣ της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της σχέσης των διαφόρων επιπέδων χρήσης αλκοόλ με την κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές. ΔΕΙΓΜΑ-ΜΕΘΟΔΟΣ: Χρησιμοποιήθηκε α) δείγμα ασθενών ΠΦΥ από 14 χώρες που προσδιορίστηκε με διαστρωματοποιημένη δειγματοληψία (N=5438), ένα μέρος του οποίου, παρακολουθήθηκε διαχρονικά για ένα έτος (Ν=3201) και β) πανελλήνια αντιπροσωπευτικό δείγμα από την κοινότητα (N=4894). Η κατανάλωση αλκοόλ και τα προβλήματα από την χρήση αλκοόλ μετρήθηκαν με το εργαλείο AUDIT (Alcohol Use Disorders Identification Test). Η ψυχιατρική νοσηρότητα προσδιορίστηκε με την βοήθεια δομημένων ψυχιατρικών συνεντεύξεων [Composite International Diagnostic Interview (CIDI) και Clinical Interview Schedule-Revised (CIS-R), αντίστοιχα για κάθε δείγμα].ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Η ήπια έως μέτρια χρήση αλκοόλ, που ορίζεται έως 280 γρ. καθαρής αλκοόλης την εβδομάδα για τους άνδρες και 140 γρ. για τις γυναίκες, είναι συχνότερη από την αποχή ή την προβληματική χρήση. Η ήπια έως μέτρια χρήση αλκοόλ δεν σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα παρουσίας κοινών ψυχιατρικών διαταραχών σε σχέση με την αποχή, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να προφυλάσσει από την εμφάνιση τέτοιων συμπτωμάτων μεσοπρόθεσμα. Η σχέση μεταξύ κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ και παρουσίας κατάθλιψης ή αγχωδών διαταραχών διαμεσολαβείται σε σημαντικό βαθμό από την πρόκληση «προβλημάτων χρήσης αλκοόλ» ή συνδρόμου «εξάρτησης». Η βαριά κατανάλωση αλκοόλ από μόνη της, όταν δεν προκαλεί «διαταραχές χρήσης αλκοόλ», δεν σχετίζεται με αυξημένη παρουσία κοινών ψυχικών διαταραχών. Οι κοινωνικοδημογραφικοί και σχετιζόμενοι με την σωματική υγεία παράγοντες, επηρεάζουν ελαφρά την σχέση αλκοόλ και ψυχικής υγείας. Τα διάφορα επίπεδα χρήσης αλκοόλ σχετίζονται με μικρότερη πιθανότητα παρουσίας ψυχικών διαταραχών στους έχοντες οικονομικές δυσκολίες σε σχέση με όσους δεν αναφέρουν σημαντικές οικονομικές δυσκολίες, στους μεγαλύτερους ηλικιακά συμμετέχοντες (>40 ετών) και στους ασθενείς ΠΦΥ σε σχέση με τους συμμετέχοντες από την κοινότητα.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Τα προβλήματα από την χρήση αλκοόλ (και όχι η βαριά κατανάλωση) σχετίζονται με μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης ψυχιατρικών διαταραχών αλλά η ήπια χρήση μπορεί να είναι ωφέλιμη για κάποιους ανθρώπους. Η εντονότερη αντίστροφη συσχέτιση της χρήσης αλκοόλ με την παρουσία ψυχικών διαταραχών, στις ομάδες των ανθρώπων με περισσότερα οικονομικά προβλήματα ή προβλήματα υγείας, δείχνει έμμεσα ότι η χρήση αλκοόλ μπορεί να λειτουργεί «ρυθμιστικά» σε περιπτώσεις εξωτερικής πίεσης. Περαιτέρω διαχρονική έρευνα είναι απαραίτητη για να προσδιοριστούν τα δοσολογικά όρια της πιθανής ωφέλιμης χρήσης και δείκτες ή παράγοντες κινδύνου που υποδηλώνουν αυξημένη πιθανότητα μετάπτωσης από την ήπια χρήση αλκοόλ στην βαριά και ανάπτυξης προβλημάτων χρήσης αλκοόλ. Σε κάθε περίπτωση τα οφέλη στην ψυχική υγεία από την ήπια χρήση αλκοόλ πρέπει να σταθμιστούν σε σχέση με τον κίνδυνο ανάπτυξης «προβλημάτων χρήσης αλκοόλ» σε κάποιους από τους ήπιους χρήστες.