Η θεατρικότητα της πολιτικής επικοινωνίας στην Ελλάδα: μελέτη των αισθητικών εκφραστικών μέσων και κωδίκων της τηλεοπτικής παρουσίασης στις προεκλογικές περιόδους 2000-2009

Abstract

Aiming to track the theatrical elements of political communication in Greece this thesis focuses on the televised election periods between 2000 and 2009, researching the aesthetic codes of the political spectacle and the evolution of Greek political communication concerning the dissemination of contemporary political reality.The theoretical part tackles the main concepts and terms of the thesis, while it attempts to determine the notion of the theatrical aesthetics in political communication as well as the analysis of the televised flow of theatre politics. Meyer’s “Politics as Theatre” constitutes a main tool for the theoretical approach of this study, while the enriched system of theatre codes of Kowzan (1968) & Fischer- Lichte (2011) has constituted the cornerstone for looking into the theatrical means adopted in televised politics.The second part of the thesis presents the results of the empirical study, looking into four election periods (2000- 2004- 2007- 2009), through the exhaustive collection of analysis units (TV ads, speeches, interviews, debates) of the two main political parties in power (ND and PASOK), which are considered to lead the adaptation of aesthetic codes and theatrical techniques of televised political communication.Through an adapted version of the codebook of Lee Kaid & Johnston (2001), to decode the peculiarities of the Greek reality, the present research aims at evaluating the qualitative characteristics of theatre politics in order to shape the frame of the verbal and non- verbal television codes as acting elements of theatricality in the Greek political stage. To further enhance the content analysis, the thesis uses structured and semi-structured interviews with politicians and political communication consultants respectively, aiming at the methodological triangulation in order to maximize the validity of the findings, as the elements that constitute the essence of the role of politics in the communication of contemporary media democracy.

Αποσκοπώντας να ανιχνεύσει τα στοιχεία θεατρικότητας της πολιτικής επικοινωνίας στην Ελλάδα η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει στις προεκλογικές περιόδους της δεκαετίας του ΄00, εξετάζοντας τους αισθητικούς κώδικες του πολιτικού θεάματος που χρησιμοποιεί η τηλεοπτική κατασκευή εικόνων ώστε να αποδώσει με εύπεπτο τρόπο τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα.Στο θεωρητικό μέρος επιχειρείται η αποσαφήνιση των εννοιών που πραγματεύεται η διατριβή, ενώ επιχειρείται ο εννοιολογικός προσδιορισμός της θεατρικότητας στην πολιτική επικοινωνία και η ανάλυση της τηλεοπτικής ροής της θεατροποιημένης πολιτικής. Το πόνημα του Meyer «Η Πολιτική ως Θέατρο» (2000) αποτέλεσε βασικό εργαλείο για τη θεωρητική προσέγγιση της παρούσας μελέτης, ενώ με γνώμονα το εμπλουτισμένο σύστημα θεατρικών σημείων των Kowzan (1968) και Fischer- Lichte (2011) αναλύονται τα ενταγμένα στην τηλεόραση μέσα του θεάτρου και οι κανόνες σκηνοθεσίας στην τηλεοπτική σκηνή. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής ακολουθεί η παράθεση των αποτελεσμάτων της εμπειρικής έρευνας. Η περίοδος μελέτης αφορά τέσσερις χρονικές προεκλογικές περιόδους (2000- 2004- 2007- 2009), ενώ η εξαντλητική συλλογή υλικού (τηλεοπτικές διαφημίσεις, ομιλίες, συνεντεύξεις, τηλεμαχίες) αφορά στα κόμματα εξουσίας (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ), τα οποία θεωρείται πως λόγω της απήχησής τους κατέχουν το προβάδισμα στην υιοθέτηση αισθητικών εκφραστικών μέσων και κωδίκων στην τηλεοπτική πολιτική επικοινωνία.Η έρευνα στόχευσε στην ποσοτική απεικόνιση και αξιολόγηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της θεατρικότητας της πολιτικής επικοινωνίας, ώστε διαμέσου της ανάλυσης των λεκτικών και εξωλεκτικών κωδίκων της τηλεοπτικής παρουσίασης του Πολιτικού, να καταγραφούν τα αισθητικά μέσα της τηλεοπτικής πολιτικής επικοινωνίας ως δρώντα στοιχεία της θεατρικότητας στο σύγχρονο ελληνικό πολιτικό σκηνικό. Ως όργανο ανάλυσης του περιεχομένου ακολουθήθηκε μια προσαρμοσμένη εκδοχή του βιβλίου κωδίκων των Lee Kaid & Johnston (2001), ώστε να ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής πραγματικότητας. Συμπληρωματικά στην ποσοτική ανάλυση περιεχομένου, η ερευνητική μεθοδολογία που ακολουθήθηκε συμπεριέλαβε δομημένες και ημιδομημένες συνεντεύξεις με πολιτικούς και επαγγελματίες συμβούλους επικοινωνίας, ώστε ο μεθοδολογικός αυτός «τριγωνισµός» (triangulation) να αυξήσει στο μέγιστο την εγκυρότητα των ευρημάτων της ποσοτικής ανάλυσης περιεχομένου.