Αλληλεπίδραση της θρησκευτικότητας με παραμέτρους ψυχικής υγείας

Abstract

Objectives: The investigation of the relations between religiosity dimensions and some psychological features and the possible intermediary role of dysfunctional preconceptions in the relation between religiosity and the susceptibility toward the development of psychopathology. Material-Method: Our sample consisted of 202 students of the Social Theology department of the University of Athens to whom the following psychometric tools were given: The short version of Eysenck Personality Questionnaire (EPQ), the Symptom Checklist-90-Revised (SCL-90-R), the State-Trait Anxiety Inventory (STAI), the Dysfunctional Preconceptions Questionnaire (DPQ), the General Health Questionnaire (GHQ-28), the short version of the World Health Organization Quality of Life instrument (WHOQOL-BREF), and the Brief Multidimensional Measurement of Religiousness/Spirituality for use in Health Research (BMMRS). Results: High religiosity seems to be correlated with less anxiety, psychopathology, morbidity and better quality of life. Lack of forgiveness constitutes the strongest predictive factor of psychopathology, and, along with the lack of daily religious experiences and the low religious overall self-ranking, they constitute predictive factors of recent morbidity and low quality of life. Positive religious coping has been correlated with less depression and hostility, while negative coping has been correlated with more distress in all subscales of psychopathology. Negative religious coping constitutes a predictive factor of personality traits, that is, the less religious coping, the less neuroticism and the more extraversion, a fact which could in turn contribute to less psychopathology and anxiety, as well as to a better quality of life. Generally speaking, more liturgical and mystical life is correlated with less neuroticism, anxiety and hostility, as well as with a better ranking of bodily and psychological health and of the environment. It seems that the conception of God as a punisher has a greater impact on mental health than the conception of God as father, probably due to the fact that, as a stereotypical negative coping mechanism it is associated with feelings of guilt, the expectation of punishment or condemnation, and chronic stress. Most dimensions of religiosity (especially forgiveness and positive religious coping) are correlated with low levels of preconceptions, whereas negative religious coping with high levels in general. In fact, it seems that preconceptions are negatively associated with positive religious coping, while emotional preconceptions are negatively associated with forgiveness and positively associated with negative religious coping. Dysfunctional preconceptions of self constitute a basic predictive factor of psychopathology, while dysfunctional preconceptions in general constitute a basic predictive factor of anxiety and low quality of life. Forgiveness and positive religious coping are likely to transfer the beneficial effect of religiosity on mental health through the enhancement of meta-conceptions, while negative religious coping probably favors the presence of dysfunctional pre-conceptions and immaturity.

ΣΚΟΠΟΣ: Η θρησκευτικότητα φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχική υγεία, ισότιμο με άλλους αναγνωρισμένους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Σκοπός της μελέτης είναι αφενός η συμβολή στη διερεύνηση των σχέσεων ανάμεσα στις διάφορες διαστάσεις της θρησκευτικότητας, στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά και στην ποιότητα ζωής ενός δεδομένου πληθυσμού (στον ελληνικό πληθυσμό μάλιστα η έρευνα είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη) και αφετέρου η ανάδειξη του διαμεσολαβητικού ρόλου δυσλειτουργικών αξιολογικών νοητικών κατασκευών, των προ-εννοιοποιήσεων, μεταξύ του θρησκευτικού συναισθήματος και της ευεπιφορότητος ή μη προς ανάπτυξη ψυχοπαθολογίας. ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ: Σε 202 φοιτητές του τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας ΕΚΠΑ χορηγήθηκαν τα κατωτέρω ψυχομετρικά εργαλεία: Βραχύ Eysenck προσωπικότητας, κλίμακα γενικής ψυχοπαθολογίας SCL-90, ερωτηματολόγιο εκτίμησης του άγχους STAI-Gr(X-2), ερωτηματολόγιο δυσλειτουργικών προ-εννοιοποιήσεων DPQ (Dysfunctional Preconceptions Questionnaire), ερωτηματολόγιο γενικής υγείας (GHQ-28), βραχεία μορφή ερωτηματολογίου ποιότητας ζωής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHOQOL-BREF) και το πολυδιαστατικό ερωτηματολόγιο θρησκευτικότητας (Multidimensional Measurement of Religiousness/Spirituality for use in Health Research) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η υψηλή θρησκευτικότητα συσχετίζεται με λιγότερο άγχος, λιγότερη ψυχοπαθολογία, μικρότερη νοσηρότητα και καλύτερη ποιότητα ζωής. Η έλλειψη συγχωρητικότητας αποτελεί προβλεπτικό παράγοντα ψυχοπαθολογίας, ενώ μαζί με την έλλειψη ημερήσιων πνευματικών εμπειριών και τη χαμηλή συνολική θρησκευτική αυτοαξιολόγηση αποτελούν προβλεπτικούς παράγοντες πρόσφατης νοσηρότητας και κακής ποιότητας ζωής. Οι θετικοί τρόποι θρησκευτικής αντιμετώπισης συσχετίστηκαν με λιγότερη κατάθλιψη και θυμό, ενώ οι αρνητικοί τρόποι συσχετίστηκαν με περισσότερη δυσφορία σε όλους τους τομείς της ψυχοπαθολογίας. Οι αρνητικοί τρόποι αντιμετώπισης αποτελούν προβλεπτικό παράγοντα των στοιχείων προσωπικότητας, γεγονός θα μπορούσε να συμβάλει σε λιγότερη ψυχοπαθολογία και άγχος καθώς και σε καλύτερη ποιότητα ζωής. Γενικά, περισσότερη λειτουργική και μυστηριακή ζωή συσχετίζεται με λιγότερο νευρωτισμό, άγχος και θυμό, αλλά και με καλύτερη αξιολόγηση της σωματικής και ψυχολογικής υγείας και του περιβάλλοντος. Η κατανόηση του Θεού ως τιμωρού έχει πολύ ισχυρότερη επίπτωση στην ψυχική υγεία από ότι η κατανόησή Του ως πατέρα, μάλλον διότι ως πάγιος αρνητικός μηχανισμός αντιμετώπισης συνδέεται με συναισθήματα ενοχής, αναμονής τιμωρίας ή καταδίκης και χρόνιο στρες. Οι περισσότερες διαστάσεις της θρησκευτικότητας (ιδιαίτερα η συγχωρητικότητα και οι θετικοί τρόποι αντιμετώπισης) συσχετίζονται με χαμηλά επίπεδα προ-εννοιοποιήσεων, ενώ οι αρνητικοί τρόποι αντιμετώπισης με υψηλά. Οι νοητικές προ-εννοιοποιήσεις εξαρτώνται αρνητικά από τους θετικούς τρόπους αντιμετώπισης, ενώ οι συναισθηματικές προ-εννοιοποιήσεις εξαρτώνται αρνητικά από τη συγχωρητικότητα και θετικά από τους αρνητικούς τρόπους αντιμετώπισης. Δυσλειτουργικές προ-εννοιοποιήσεις ταυτότητας (συναισθήματα αβοηθητότητας) αποτελούν βασικό προβλεπτικό παράγοντα ψυχοπαθολογίας, ενώ οι δυσλειτουργικές προ-εννοιοποιήσεις εν γένει (συναισθήματα αβοηθητότητας, απελπισίας και έλλειψης αγάπης) αποτελούν βασικό προβλεπτικό παράγοντα άγχους και κακής ποιότητας ζωής. Η συγχωρητικότητα και οι θετικοί τρόποι αντιμετώπισης ενδέχεται να μεταφέρουν την ευεργετική επίδραση της θρησκευτικότητας επί της ψυχικής υγείας μέσω της ευόδωσης μετα-εννοιοποιήσεων, ενώ οι αρνητικοί τρόποι μάλλον ευνοούν την παρουσία δυσλειτουργικών προ-εννοιοποιήσεων και ανωριμότητας, γεγονός που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί κατάλληλα στην ανάπτυξη μιας ποικιλίας κλινικών ψυχοθεραπευτικών τεχνικών και στρατηγικών εντός του πλαισίου τόσο της αξιολογικής γνωσιακής προσέγγισης, όσο και της κλασικής γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας.