Εικαστικά και μαθηματικά: οι εικαστικές δραστηριότητες, εργαλείο για την ανάπτυξη μαθηματικών δεξιοτήτων στην προσχολική και πρωτοσχολική ηλικία

Abstract

This paper explores the interdisciplinary collaboration and connection of visual arts with science and mathematics used in quality teaching situations to prove that: art activities can develop and grow mathematical skills. The research took place in the age group of preschool age and gradeschool age (kindergarten and first grade) and the main data were: a. Difficulty at understanding math concepts, b. Circumvent hours of visual and c. Way of negotiation of visual activities. Considering the above school reality, we propose a new methodological negotiation of visual activities, which contribute to: a. In close and constructive cooperation of Visual Arts and Mathematics, b. Use of the common elements of two different fields, c. creation of comprehensive art education programs, d. understanding of various mathematical concepts, and e. dispel the perception that the "mathematization" is an inaccessible and incomprehensible process, demonstrating that interdisciplinary association of artists and mathematics can result from one side pleasure and aesthetic enjoyment and the other creating and knowledge.The theoretical framework, the design and implementation of the proposed teaching method, and the results of the teaching intervention, are the main contents of our study.The theoretical context of the work based on the views of prominent artists, mathematics educators, psychologists, and other scientists from the Greek and international field and analyzed in the first 6 chapters and concerns: 1 In common elements of the visual arts with math, 2 In the most important psychological - pedagogical - scientific theories relating to the development of children of preschool and grade school age , 3 the characteristics of art education, the position in the curriculum, on teaching art and its contribution to the overall development of the child, 4 in mathematics in relation to young children, their position in curricula and teaching of mathematics topics 5. teaching methodology, 6 the methodology of the research implemented (experimental strategy applied, action research), and the method of interpretation (semantic analysis) we used for the export of research results.The research part of the thesis consists of five chapters, which are presented in detail: 1 The didactic proposal, the specific features and steps to follow, 2 The quantitative and qualitative results of math tests for kindergarten and first grade, 3. the interpretation of recorded results of creative activities implemented in kindergarten and their implications in the educational process, 4 the interpretation of recorded results of creative activities implemented in the first grade of primary school and their implications in the educational process and 5. qualitative observations for teaching interventions implemented in kindergarten and first grade elementary school.In chapter 12, on the occasion of the main results of the research project, we present the thoughts and observations and complete the evaluation of all instructional intervention.The annex contains all the material used and involved: questionnaires, math tests, artwork, data logs, art activities, etc.The results of the survey implementation, confirmed our initial assumption (very high correlation), which gave the title of the thesis, that: the visual arts can be a tool in the hands of teachers, the development and cultivation of mathematical concepts in preschool and grade school age. The teaching intervention demonstrated that: a. Mathematics is obscure and difficult. Teachers with appropriate methods, can help young students to understand the beauty, magic, and their necessity, through experiential and interesting activities, b. Artistic is not only creating and producing various projects. Teachers should integrate into artistic activities implemented in the classroom and approaches art and artists in order to implement integrated programs of art education, c. Visual Arts, may be part of the cultural resources of society, but their creation, is profound scientific and mathematical, d. visual arts created by hard and fast rules of mathematics, and for this reason, in this deepening, discover mathematical concepts e. children that implemented art activities on the class of visual also conquered mathematical knowledge and skills more and better than the children who followed the typical school program that uses visual art hours as tutorial mathematical practice.The teaching intervention showed that the door of imagination and creativity does not close because the small student must acquire cognitive skills. It showed us that teachers can keep it wide open throughout the course of human student!

Η παρούσα εργασία διερευνά τη διαθεματική σύνδεση και συνεργασία των εικαστικών τεχνών με την επιστήμη των μαθηματικών και τη χρησιμοποιεί μέσα σε ποιοτικές διδακτικές καταστάσεις για να αποδείξει ότι: οι εικαστικές δραστηριότητες αναπτύσσουν και καλλιεργούν ταυτόχρονα και μαθηματικές δεξιότητες. Η έρευνα έλαβε χώρα στην ηλικιακή ομάδα της προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας (νηπιαγωγείο και α’ δημοτικού) και τα κύρια δεδομένα που μας απασχόλησαν είναι: α. η δυσκολία κατανόησης των μαθηματικών εννοιών, β. η καταστρατήγηση της ώρας των εικαστικών και γ. ο τρόπος διαπραγμάτευσης των εικαστικών δραστηριοτήτων. Λαμβάνοντας υπόψη την παραπάνω σχολική πραγματικότητα, προτείνουμε ένα νέο μεθοδολογικό τρόπο διαπραγμάτευσης των εικαστικών δραστηριοτήτων, ο οποίος συμβάλλει: α. στη στενή και δημιουργική συνεργασία της Εικαστικής Τέχνης και των Μαθηματικών, β. στην αξιοποίηση των κοινών στοιχείων των δύο διαφορετικών πεδίων, γ. στη δημιουργία ολοκληρωμένων προγραμμάτων εικαστικής αγωγής, δ. στην κατανόηση ποικίλων μαθηματικών εννοιών, και ε. στην αναίρεση της αντίληψης ότι η «μαθηματικοποίηση» είναι μια δύσβατη και ακαταλαβίστικη διαδικασία, αποδεικνύοντας ότι η διαθεματική σύνδεση των εικαστικών και των μαθηματικών μπορεί να επιφέρει από τη μια πλευρά την ευχαρίστηση και την αισθητική τέρψη και από την άλλη τη δημιουργία και τη γνώση. Το θεωρητικό πλαίσιο, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή της προτεινόμενης μεθόδου διδασκαλίας, καθώς και τα αποτελέσματα της διδακτικής παρέμβασης, αποτελούν το βασικό περιεχόμενο της έρευνάς μας. Το θεωρητικό πλαίσιο της εργασίας βασίζεται στις απόψεις διακεκριμένων εικαστικών, μαθηματικών, παιδαγωγών, ψυχολόγων κ.ά. επιστημόνων από τον ελληνικό και διεθνή χώρο και αναλύεται στα 6 πρώτα κεφάλαια και αφορά: 1. Στα κοινά στοιχεία των εικαστικών τεχνών με τα μαθηματικά, 2. Στις πλέον σημαντικές ψυχολογικές – παιδαγωγικές – επιστημονικές θεωρίες που αφορούν στην ανάπτυξη του παιδιού της προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας, 3. Στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εικαστικής αγωγής, τη θέση που κατέχει στα προγράμματα σπουδών, σε θέματα διδακτικής της τέχνης, καθώς και τη συμβολή της στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, 4. Στα μαθηματικά σε σχέση με τα μικρά παιδιά, τη θέση που κατέχουν στα προγράμματα σπουδών και σε θέματα διδακτικής των μαθηματικών, 5. Σε θέματα διδακτικής μεθοδολογίας, 6. Στη μεθοδολογία της έρευνας που υλοποιήσαμε (πειραματική στρατηγική, εφαρμοσμένη, έρευνα δράσης), καθώς και την ερμηνευτική μέθοδο (σημειωτική ανάλυση) που χρησιμοποιήσαμε για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων της έρευνας. Το ερευνητικό μέρος της εργασίας αποτελείται από 5 κεφάλαια στα οποία παρουσιάζονται αναλυτικά: 1. Η διδακτική πρόταση, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και τα στάδια που ακολουθήσαμε, 2. Τα ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα των μαθηματικών τεστ για το νηπιαγωγείο και την α’ δημοτικού, 3. Η ερμηνεία των καταγραφέντων αποτελεσμάτων των εικαστικών δραστηριοτήτων που υλοποιήθηκαν στο νηπιαγωγείο και τις προεκτάσεις τους στην εκπαιδευτική διαδικασία, 4. Η ερμηνεία των καταγραφέντων αποτελεσμάτων των εικαστικών δραστηριοτήτων που υλοποιήθηκαν στην Α’ τάξη του Δημοτικού και τις προεκτάσεις τους στην εκπαιδευτική διαδικασία και 5. Οι ποιοτικές παρατηρήσεις για τη Διδακτική Παρέμβαση που υλοποιήθηκε στο Νηπιαγωγείο και στην Α’ τάξη Δημοτικού. Στο 12ο κεφάλαιο, με αφορμή τα κυριότερα αποτελέσματα του ερευνητικού μας σχεδίου, παρουσιάζονται οι στοχασμοί και οι παρατηρήσεις μας και ολοκληρώνεται η αξιολόγηση όλης της διδακτικής παρέμβασης. Στο παράρτημα της εργασίας, παρατίθεται όλο το υλικό που χρησιμοποιήθηκε και αφορά: ερωτηματολόγια, μαθηματικά τεστ, έργα τέχνης, καταγραφές δεδομένων, εικαστικές δραστηριότητες κ.λπ.Τα αποτελέσματα της έρευνας που υλοποιήσαμε, επιβεβαίωσαν την αρχική μας υπόθεση (με πολύ υψηλά ποσοστά συσχέτισης), η οποία έδωσε και τον τίτλο της διατριβής, ότι: τα εικαστικά μπορούν να γίνουν εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών, για την ανάπτυξη και καλλιέργεια μαθηματικών εννοιών στην προσχολική και πρωτοσχολική ηλικία. Η διδακτική παρέμβαση απέδειξε ότι: α. Τα μαθηματικά δεν είναι δυσνόητα και δύσκολα. Οι εκπαιδευτικοί, με τις κατάλληλες μεθόδους, μπορούν να βοηθήσουν τους μικρούς μαθητές να αντιληφθούν την ομορφιά, τη μαγεία, αλλά και την αναγκαιότητά τους, μέσα από βιωματικές και ενδιαφέρουσες δράσεις, β. Τα εικαστικά δεν είναι μόνο δημιουργία και παραγωγή διαφόρων έργων. Οι εκπαιδευτικοί, πρέπει να εντάξουν στις εικαστικές δραστηριότητες που υλοποιούν στην τάξη και τις προσεγγίσεις έργων τέχνης και καλλιτεχνών, έτσι ώστε να εφαρμόζουν ολοκληρωμένα προγράμματα εικαστικής αγωγής, γ. Οι Εικαστικές Τέχνες, μπορεί να εντάσσονται στα πολιτισμικά εργαλεία της κοινωνίας, αλλά η δημιουργία τους, είναι βαθιά επιστημονική και μαθηματική, δ. Η εικαστική Τέχνη δημιουργείται από τους αυστηρούς και απαράβατους κανόνες των μαθηματικών, και γι’ αυτό το λόγο, εμβαθύνοντας σε αυτήν, ανακαλύπτουμε τις μαθηματικές έννοιες που την διατρέχουν, ε. Τα παιδιά που υλοποίησαν εικαστικές δραστηριότητες στην ώρα των εικαστικών, κατέκτησαν επίσης και μαθηματικές γνώσεις και δεξιότητες περισσότερες και ποιοτικότερες σε σχέση με τα παιδιά που ακολούθησαν το τυπικό πρόγραμμα του σχολείου, το οποίο χρησιμοποιεί τις ώρες των εικαστικών ως φροντιστηριακή μαθηματική εξάσκηση. Η διδακτική παρέμβαση απέδειξε ότι η πόρτα της φαντασίας και της δημιουργικότητας δεν κλείνει επειδή ο μικρός μαθητής πρέπει να αποκτήσει γνωστικές δεξιότητες. Απέδειξε ότι μπορούμε εμείς οι εκπαιδευτικοί να την κρατήσουμε ορθάνοιχτη σε όλη τη μαθητική πορεία του ανθρώπου!