Πειραματισμός, αξίες και δημοκρατία στο έργο του John Dewey

Abstract

This thesis concentrates on the relation between science and democracy in John Dewey’s work, who is one of the most important figures of American pragmatism. It perceives Dewey’s experimentalism as a philosophy of praxis which is based upon the experimental method of modern physical sciences and it examines the connection of experimental functionalism with Dewey’s radical theory of democracy and its democratic values. The thesis poses the question about the possibility of scientific objectivism of pragmatism to direct the democratic transformation of society and to justify the democratic ideal against other ways of social order. In this direction, the thesis systematically analyses on the one hand the problem of justification of democratic values and democratic ideal and on the other hand the different strategies by which Dewey attempted to solve it. As a result, democratic values and their justification are proved to be the most crucial issue of Dewey’s philosophical thought. Moreover, this issue brings to light both the weaknesses and the critical power of experimentalism. The thesis supports that in Dewey’s work there is an unsolvable tension between the functional character of experimental method and the democratic values. Due to Dewey’s failure to generate certain values from the pragmatist epistemology his attempt to formulate a philosophy of praxis based on experimental method of physical science is problematic. Therefore, there is unavoidably an irrational element in Dewey’s theory of democracy.

Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στην σχέση της επιστήμης με τη δημοκρατία στο έργο ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του αμερικάνικου πραγματισμού∙ του John Dewey. Εκλαμβάνοντας τον πειραματισμό του Dewey ως μια φιλοσοφία της πράξης, η οποία βασίζεται στην πειραματική μέθοδο των σύγχρονων φυσικών επιστημών εξετάζει τη σύνδεση του λειτουργικού χαρακτήρα του πειραματισμού με τη ριζοσπαστική θεωρία του Dewey για τη δημοκρατία και το συγκεκριμένο αξιακό περιεχόμενο που προσδίδει σε αυτήν. Τίθεται το ερώτημα για το κατά πόσο ο επιστημονικός αντικειμενισμός του πραγματισμού μπορεί να μας καθοδηγήσει στον δημοκρατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και να δικαιολογήσει το δημοκρατικό ιδεώδες έναντι άλλων μορφών κοινωνικής οργάνωσης. Κινούμενη προς σε αυτήν την κατεύθυνση η εργασία αναλύει συστηματικά τόσο το πρόβλημα της δικαιολόγησης των δημοκρατικών αξιών και του δημοκρατικού ιδεώδους όσο και τις διαφορετικές στρατηγικές με τις οποίες ο Dewey προσπάθησε να το επιλύσει. Έτσι, οι δημοκρατικές αξίες και η δικαιολόγησή τους αναδεικνύεται σε κομβικό ζήτημα της ντιουιανής σκέψης, το οποίο διαπερνάει κάθετα το θεωρητικό έργο του Dewey. Αποτελεί, επίσης, εκείνο το στοιχείο που αποκαλύπτει τόσο τα αδιέξοδα όσο και το κριτικό δυναμικό του πειραματισμού.Η εργασία υποστηρίζει πως το σύνολο του έργου του Dewey διέπεται από μία ανεπίλυτη ένταση μεταξύ του λειτουργικού χαρακτήρα της πειραματικής μεθόδου και των δημοκρατικών αξιών. Η αδυναμία του Dewey να μεταβεί ικανοποιητικά από την πραγματιστική γνωσιοθεωρία στο πεδίο των αξιών αφήνει, εν τέλει, μετέωρο το εγχείρημα της συγκρότησης μιας φιλοσοφίας της πράξης, η οποία βασίζεται στην πειραματική μέθοδο των φυσικών επιστημών. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει αναπόδραστα ένα ανορθολογικό υπόλοιπο στην ντιουιανή θεωρία περί δημοκρατίας.