Οι ανισότητες στην αγορά εργασίας στο πλαίσιο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης: μια περιφερειακή προσέγγιση του βορείου και νοτίου Αιγαίου

Abstract

The issue discussed in this doctoral thesis concerns the study of the labour market and particular inequalities, due to the variations of human capital and wages/salaries.Specifically, the basic parameters of employment, unemployment and education are recorded, analyzed and evaluated through the proper theoretical framework, empirical investigation and documentation, together with the formulation and analysis of various policies, that contribute to the formation of a well-functioning labour market, in order to achieve the desired levels of development.The above mentioned inequalities can lead to further questions. A key question that arises and it is the main research question of the thesis, which links economic inequality and educational inequality in the wider context of the labour market, that is formulated as follows:How can different educational levels and in general human capital affect individuals’ earnings in the labour market? Can the difference in educational levels be translated as inequality on individuals’ earnings and consequently as inequality within the labour market in Greece, both at the national and regional level?The main research question could be summarised to the following subquestions:1) “How is the labour market shaped in the European Union and in Greece? Are identified any differences in employment and unemployment levels of EU member states and also at their regions?”2) “In which extent workers’ characteristics related to human capital (such as education and experience) can explain possible variations in individuals’ earnings in the Greek labour market?”3) “Are individuals’ earnings determined by a series of individual characteristics (such as marital status, gender, etc.) and the region of residence of individuals?” The study of the triptych “labour market, human capital and earnings” is an extremely interesting issue. Dealing with the labour market and the formation of individuals’ earnings through human capital, are the basic objects of the thesis, which aims to contribute to the scientific debate that is developed in the country.Moreover, the study of the labour market is a matter of extreme importance for the competitiveness of the economy within the context of modern economical and social developments that shifted labour market issues at the heart of economic analysis, since the labour market affects individuals. If we add the findings related with wage differences in the labour market, which are in the focus of the social sciences, because they deal with fundamentals of human welfare and development, then the argument for dealing with the labour market and individual earnings are even more obvious. Indeed, understanding the pattern of earnings can contribute to policies that promote prosperity, growth, development and reduction of poverty. Finally, it can urge the state to carry out measures to reduce inequalities and to avoid migratory movements inside the country (from one region to another) and “brain drain” phenomenon abroad.But what new can this thesis provide in the field of economics and regional development? Two main arguments can serve as answers to the above question. The first one relates with the specific character of this study, which connects with the workforce and the labour market, highlighting labour as a key factor during this critical period of time, due to the economical and social crisis. The second one relates with the usage of new data and the performance of statistical analysis, which can give a better picture of Greek reality. Consequently, the current thesis is expected to shed light on important aspects of the labour market at the regional level in Greece.

Το ζήτημα που πραγματεύεται η παρούσα διδακτορική διατριβή αφορά στη μελέτη της αγοράς εργασίας και ειδικότερα των ανισοτήτων που παρουσιάζονται, λόγω διαφοροποιήσεων του ανθρώπινου κεφαλαίου και των αμοιβών/αποδοχών.Ειδικότερα καταγράφονται, αναλύονται και αξιολογούνται μέσα από το θεωρητικό πλαίσιο, την εμπειρική διερεύνηση και τεκμηρίωση, καθώς και τη διατύπωση και ανάλυση διαφόρων πολιτικών, οι βασικές παράμετροι της απασχόλησης, της ανεργίας, καθώς και της εκπαίδευσης που συντελούν στη διαμόρφωση μίας εύρυθμης αγοράς εργασίας, άρα και στην επίτευξη επιθυμητών επιπέδων ανάπτυξης. Οι προαναφερόμενες παρατηρούμενες ανισότητες μπορούν να οδηγήσουν σε περαιτέρω ερωτήσεις. Μία βασική ερώτηση, που προκύπτει και αποτελεί το κύριο ερευνητικό ερώτημα που θέτει η διατριβή, συνδέοντας την οικονομική ανισότητα με την εκπαιδευτική ανισότητα σε μία χώρα στο ευρύτερο πλαίσιο της αγοράς εργασίας και των σχετικών ανισοτήτων, είναι η εξής: Πώς επηρεάζουν τα διαφορετικά εκπαιδευτικά επίπεδα και γενικότερα το ανθρώπινο κεφάλαιο τις εισοδηματικές αποδοχές του ατόμου στην αγορά εργασίας; Η διαφοροποίηση του εκπαιδευτικού επιπέδου μπορεί να μεταφραστεί ως ανισότητα επί των ατομικών αμοιβών, άρα και ως ανισότητα στα πλαίσια της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα, τόσο συνολικά όσο και σε περιφερειακό επίπεδο; Το κύριο ερευνητικό ερώτημα μπορεί να συγκεκριμενοποιηθεί στα εξής επιμέρους:1)«Πώς διαμορφώνεται η αγορά εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα; Εντοπίζονται διαφορές στα βασικά μεγέθη της απασχόλησης και της ανεργίας, τόσο σε επίπεδο των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και σε επίπεδο των αντίστοιχων περιφερειών τους;»2)«Κατά πόσο χαρακτηριστικά των εργαζομένων που σχετίζονται με το ανθρώπινο κεφάλαιο (όπως η εκπαίδευση και η εμπειρία) μπορούν να αιτιολογήσουν πιθανές διαφοροποιήσεις στις ατομικές εισοδηματικές αποδοχές στην ελληνική αγορά εργασίας;»3)«Κατά πόσο οι ατομικές εισοδηματικές αποδοχές προσδιορίζονται από μία σειρά ατομικών χαρακτηριστικών (όπως η οικογενειακή κατάσταση, το φύλο, κ.ά) καθώς και την περιφέρεια κατοικίας των ατόμων;»Η μελέτη του τρίπτυχου αγορά εργασίας, ανθρώπινο κεφάλαιο και αμοιβές αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ζήτημα. Η ενασχόληση με την αγορά εργασίας και τη διαμόρφωση των ατομικών αποδοχών, μέσω του ανθρώπινου κεφαλαίου, συνιστούν τα βασικά αντικείμενα της διατριβής, που φιλοδοξεί να συμβάλει στον επιστημονικό διάλογο που αναπτύσσεται στην Ελλάδα. Επιπλέον, η ενασχόληση και η μελέτη της αγοράς εργασίας αποτελεί ζήτημα εξαιρετικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, στα πλαίσια των σύγχρονων οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων που μετάθεσαν τα ζητήματα των αγορών εργασίας στο επίκεντρό της οικονομικής ανάλυσης, αφού η λειτουργία της αγοράς εργασίας επιδρά στα άτομα. Εάν προστεθούν και οι διαπιστώσεις που συνδέονται με τις διαφοροποιήσεις των αμοιβών στην αγορά εργασίας και οι οποίες βρίσκονται επίσης, στο επίκεντρο των κοινωνικών επιστημών, ακριβώς γιατί αφορούν βασικές αρχές της ανθρώπινης ευημερίας και ανάπτυξης, τότε τα επιχειρήματα υπέρ της ενασχόλησης της διατριβής με την αγορά εργασίας και τις ατομικές αποδοχές γίνονται ακόμη πιο προφανή. Πράγματι, η κατανόηση της διαμόρφωσης των αποδοχών μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση πολιτικών για την προώθηση της ευημερίας, της ανάπτυξης και τη μείωση της φτώχειας. Τέλος, θα παροτρύνει τον κρατικό μηχανισμό να προβεί στη μείωση των ανισοτήτων, προς αποφυγήν μεταναστευτικών κινήσεων στο εσωτερικό του (από μία περιφέρεια σε μία άλλη) και «διαρροής εγκεφάλων» στο εξωτερικό. Όμως, τι το νέο μπορεί να προσφέρει η παρούσα διδακτορική εργασία στο χώρο των οικονομικών της εργασίας και της περιφερειακής ανάπτυξης; Δύο βασικά επιχειρήματα μπορεί να λειτουργήσουν ως απαντήσεις στο παραπάνω ερώτημα. Το πρώτο αφορά στον ειδικό χαρακτήρα αυτής της μελέτης, που συνδέεται με το εργατικό δυναμικό και την αγορά εργασίας, αναδεικνύοντας την εργασία ως βασικό παράγοντα σε μία κρίσιμη χρονική περίοδο, λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Το δεύτερο με τη χρήση νέων δεδομένων και την πραγματοποίηση στατιστικών αναλύσεων ικανών να δώσουν μία καλύτερη εικόνα της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Προσδοκάται λοιπόν να φωτίσει σημαντικές πλευρές των εξελίξεων σε περιφερειακό επίπεδο και τις όψεις της εργασιακής πραγματικότητας στην Ελλάδα.