Τα μεταφραστικά δάνεια της νέας Ελληνικής

Abstract

The thesis attempts a thorough investigation of loan translations at an interlingual level, with a focus on Modern Greek. Loan translation is perceived as a process that involves the borrowing of a relationship between the context and the form of a foreign lexical model with a fixed notional context. Thus, it does not refer to the reproduction of free lexical sequences or imaginative word formations. Consequently, loan translations are approached, first of all, as novel meaning units and, as a result, novel lexical combinations. As semantic units, they reproduce concepts with a general (scientific/technical), specific or/and metaphorical meaning. As syntagmatic structures, they constitute multimorphemic single- or multi-word units, which result from the morphemic analysis and substitution of foreign multimorphemic units by means of “indigenous” morphemes. As regards translational equivalence, they can be placed on a scale from literal loan translations to loan renditions with several intermediate positions.The thesis proposes an original classification and categorization of loan translations in Modern Greek on the basis of morphological and semantic criteria. The typology suggested takes into account such parameters as source languages, as well as the cognitive and stylistic areas of loan translations. A basic finding is that Modern Greek loan translations exhibit extensive semantic variation. Scientific and technical terms form a particularly numerous group; many of its members enter everyday vocabulary with a metaphorical meaning, which often prevails over the literal one. In morpho-syntactic terms, they range from single-word formations (compounds and derivatives), to multi-word compounds, collocations and idiomatic expressions, even with the form of sentence structure.The thesis includes a case study involving a detailed presentation of loan translations and internationalisms that belong to two paradigms of two international morphemes of Greek origin, namely psycho– and –phobia and the systematic etymological and lexicological study of selected loan translations of the type of multi-word compounds.

Στη διατριβή επιχειρείται η συστηματική εξέταση των μεταφραστικών δανείων σε διαγλωσσικό επίπεδο και με έμφαση στη Νέα Ελληνική γλώσσα. Ο μεταφραστικός δανεισμός εκλαμβάνεται ως δανεισμός της σχέσης μεταξύ περιεχομένου και μορφής της ξένης λεξικής μονάδας-προτύπου, που αφορά την αναπαραγωγή αυτόνομων λεξικών ενοτήτων και όχι ελεύθερων λεξικών ακολουθιών ή «ευρηματικών» λεξιπλασιών. Τα μεταφραστικά δάνεια προσεγγίζονται ως πρωτότυπες, καταρχήν, σημασιολογικές και, κατ’ επέκταση, λεξικές συνδέσεις. Ως σημασιολογικές μονάδες, αναπαράγουν γενικές (επιστημονικές/τεχνικές), ειδικές ή/και μεταφορικές έννοιες. Ως συνταγματικές δομές, αποτελούν πολυμορφηματικές μονάδες, μονολεκτικές ή πολυλεκτικές, οι οποίες προκύπτουν από τη μορφηματική ανάλυση και υποκατάσταση ξένων πολυμορφηματικών μονάδων από «αυτόχθονα» μορφήματα. Ως προς τη μεταφραστική ισοδυναμία, κινούνται σε μια κλίμακα που ξεκινά από πιστές και καταλήγει σε ελεύθερες αποδόσεις με ενδιάμεσες διαβαθμίσεις.Προτείνεται μια πρωτότυπη ταξινόμηση και κατηγοριοποίηση των μεταφραστικών δανείων της Νέας Ελληνικής με βάση μορφολογικά και σημασιολογικά κριτήρια. Η τυπολογία που αναπτύσσεται λαμβάνει υπόψη της παραμέτρους όπως οι γλώσσες-πηγές, καθώς και τα γνωστικά και υφολογικά πεδία των μεταφραστικών δανείων. Διαπιστώνεται ότι τα μεταφραστικά δάνεια της Νεοελληνικής παρουσιάζουν σημασιολογική ποικιλία. Ιδιαίτερα πολυάριθμα είναι όσα ανήκουν στο ειδικό λεξιλόγιο, πολλά από τα οποία εισέρχονται και στο καθημερινό με επέκταση της σημασίας, η οποία συχνά επικρατεί έναντι της κυριολεκτικής. Μορφοσυντακτικά, ξεκινούν από μονολεκτικούς, σύνθετους ή παράγωγους, σχηματισμούς, εκτείνονται σε πολυλεκτικά σύνθετα και σταθερές λεξιλογικές συνάψεις και καταλήγουν σε παγιωμένες εκφράσεις, ακόμα και με τη μορφή προτασιακής δομής.Ως ερευνητική εφαρμογή, επιχειρείται η αναλυτική παρουσίαση των μεταφραστικών δανείων και διεθνισμών που συνθέτουν τις παραδειγματικές τάξεις δύο ελληνογενών διεθνομορφημάτων, του ψυχο– και του –φοβία και η συστηματική ετυμολογική και λεξικολογική μελέτη επιλεγμένων μεταφραστικών δανείων της μορφής πολυλεκτικού συνθέτου.