Η πολιτική διάσταση της τέχνης κατά Πλάτωνα και Αριστοτέλη: συγκριτική προσέγγιση

Abstract

Τhe main aim of the thesis is to demonstrate the political dimension of art in the two great philosophers of ancient Greece, Plato and Aristotle. This approach takes place comparatively, in order not only to analyze separately the basic positions of the two philosophers on the question of Political Philosophy and its Aesthetic theories, but also to put in comparative perspective and to identify similarities and differences. The basic methodology used is that of historical and philosophical analysis of the work of two philosophers, viewed from the perspective of “ontology of the present”, in order to identify the particular anthropological time, which created the political and aesthetic philosophy of Plato and Aristotle. The current method considered, for the purpose of the thesis, as possessing the most authoritative scientific basis and is distinguished from every other attempt at analysis and judgment of their philosophy based on a later political, cultural, social or philosophical considerations, usually characterized by the fundamental error of scientific anachronism. Initially, it tried to complete development and delimitation - not just the definition - the concept of the political dimension, which, that is those elements that determine what constitutes political dimension of an aesthetic phenomenon. Aim the discovery of the general principles of the political dimension in the Aesthetic, the demonstration of different approaches and any multiple levels of this dimension, level for the "reading" of the aesthetic - artistic creation and its relationship to political power. Moreover, it searched the ancient position towards the question of the political dimension of art. As became clear that we do not have resources to give us clear information on general theoretical approach to the issue, it studied the most distinctive artistic creations and their relationship with the political action of their time. From Homer to the Lyric Poetry and Tragedy, it was realized that the ancient Greeks were deeply politicized, even the way they create artistically. Political moments of their time, the respective events and actions, did not leave them indifferent. Political concerns and political beliefs, even specific political objectives of each power were fertile material for the development of the Aesthetic. Before analyzing the Platonic and Aristotelian visas on the political dimension of art, it was given those especially elements of their political philosophy that could offer the further development of the main theme. The relevant considerations were based on specific works, which was considered appropriate to analyze separately. Then it is analyzed very thoroughly and as possible as it could be, the concept of the political dimension of art and its elements in separate sections. Especially for Aristotle, this analysis features the comparative framework which requires the subject. In a separate section at the end, it was especially analyzed those elements of comparison, conclusive and clarified as possible.

Ο κεντρικός στόχος της διατριβής είναι να καταδειχθεί η πολιτική διάσταση της Τέχνης κατά τους δύο μεγάλους φιλοσόφους της Αρχαίας Ελλάδας, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Η προσέγγιση λαμβάνει χώρα συγκριτικά, με σκοπό όχι μόνο να αναλυθούν ξεχωριστά οι βασικές θέσεις των δύο φιλοσόφων στο ζήτημα της Πολιτικής Φιλοσοφίας και των Αισθητικών τους θεωριών, αλλά επιπλέον να τεθούν σε συγκριτικό πλαίσιο και να εντοπιστούν οι ομοιότητες και οι διαφορές τους. Η βασική μεθοδολογία που ακολουθήθηκε είναι αυτή της ιστορικής και φιλοσοφικής ανάλυσης του έργου των δύο φιλοσόφων, ιδωμένο από τη σκοπιά της οντολογίας της επικαιρότητας, έτσι ώστε να εντοπιστεί η ιδιαίτερη ανθρωπολογική στιγμή, στην οποία δημιουργήθηκε η πολιτική και αισθητική φιλοσοφία τους, μέθοδος, η οποία θεωρήθηκε, για το σκοπό της διατριβής, ως η διαθέτουσα την πλέον έγκυρη επιστημονική βάση, και η οποία διακρίνεται από κάθε άλλη απόπειρα ανάλυσης και κρίσης της φιλοσοφίας τους με βάση μεταγενέστερες πολιτικές, πολιτιστικές, κοινωνικές ή φιλοσοφικές θεωρήσεις που, συνήθως, χαρακτηρίζονται από το θεμελιακό σφάλμα του επιστημονικού αναχρονισμού. Αρχικά, επιχειρήθηκε η πληρέστερη ανάπτυξη και οριοθέτηση – όχι απλώς ο ορισμός – της έννοιας της πολιτικής διάστασης, ποια, δηλαδή είναι τα στοιχεία εκείνα που καθορίζουν τι συνιστά πολιτική διάσταση ενός αισθητικού φαινομένου. Σκοπός η ανεύρεση των γενικών αρχών της πολιτικής διάστασης στο Αισθητικό, η κατάδειξη των διαφορετικών προσεγγίσεων και των ενδεχόμενων πολλαπλών επιπέδων αυτής της διάστασης, επιπέδων που αφορούν στην «ανάγνωση» της αισθητικής – καλλιτεχνικής δημιουργίας και της σχέσης της με την πολιτική εξουσία. Επιπλέον, αναζητήθηκε η αρχαιοελληνική θέση απέναντι στο ζήτημα της πολιτικής διάστασης της Τέχνης. Καθώς έγινε αντιληπτό ότι δεν διαθέτουμε πηγές που να μας δίνουν σαφείς πληροφορίες για γενικότερη θεωρητική προσέγγιση του ζητήματος, μελετήθηκαν τα πιο χαρακτηριστικά καλλιτεχνικά δημιουργήματα και η σχέση τους με την πολιτική δράση της εποχής τους. Από την Ομηρική έως τη Λυρική ποίηση και την Τραγωδία, έγινε αντιληπτό ότι οι Αρχαίοι Έλληνες υπήρξαν βαθύτατα πολιτικοποιημένοι, ακόμα και στον τρόπο που δημιουργούσαν καλλιτεχνικά. Οι πολιτικές στιγμές της εποχής τους, τα αντίστοιχα γεγονότα και δράσεις, δεν τούς άφηναν αδιάφορους. Οι πολιτικοί προβληματισμοί και οι πολιτικές τους πεποιθήσεις, ακόμα και συγκεκριμένες πολιτικές σκοποθεσίες της εκάστοτε εξουσίας αποτέλεσαν γόνιμο υλικό για την ανάπτυξη του Αισθητικού. Πριν την ανάλυση των Πλατωνικών και Αριστοτελικών θεωρήσεων περί της πολιτικής διάστασης της τέχνης, δόθηκαν τα ειδικά εκείνα στοιχεία της πολιτικής φιλοσοφίας τους που θα μπορούσαν να προσφέρουν στην περαιτέρω ανάπτυξη του κεντρικού θέματος. Οι αντίστοιχες θεωρήσεις εδράστηκαν σε συγκεκριμένα έργα τους, τα οποία θεωρήθηκε σκόπιμο να αναλυθούν ξεχωριστά. Κατόπιν, αναλύθηκαν ιδιαίτερα και όσο πιο διεξοδικά ήταν αυτό δυνατό, η έννοια της πολιτικής διάστασης της Τέχνης και τα επιμέρους στοιχεία αυτής σε ξεχωριστές ενότητες. Ειδικότερα για τον Αριστοτέλη, η ανάλυση αυτή διαθέτει και τον συγκριτικό χαρακτήρα που απαιτούσε το θέμα. Σε ξεχωριστή ενότητα στο τέλος, αναλύθηκαν τα ιδιαίτερα εκείνα στοιχεία της σύγκρισης με τρόπο συμπερασματικό και διασαφηνιστικό.