Συνταγματικός εκσυγχρονισμός και Αριστερά: η βαθεία τομή του 1963 και η επίδρασή της στο Σύνταγμα του 1975

Abstract

The subject of the thesis is the course of the constitutional modernization from 1963’s proposal for constitutional revision, which went down in history as “deep incision”, until the establishment of the Constitution of 1975 and the proposal’s influence on the latter, in relation to the attitude of the Left’s political forces towards this process . The working assumption, which is established, is the following: the proposal for constitutional revision of 1963 aimed to financial development by shielding the repression of the “enemy within” and underlining the government as the dominant center of power . The failure of the proposal was followed by a turbulent period of political and state crisis until the reinstatement of Democracy, which assured that after the fall of the dictatorship no variation of the “deep incision” would be established, at least regarding constitutional freedoms. This way, the government’s draft Constitution, which was inspired by 1963’s proposal, gave its place to the Constitution of 1975, which was not far from the western European average. Οn its part, the Left, which was expressed solely by EDA in 1963, criticized highly the “deep incision” denying the proposal’s developmental and modernizing character. Twelve years later, each one of Left’s different political forms, PASOK, KKE and KKE es ., contributed their own way to 1975’s Constitution both guarantee and legitimizing function. The result deriving from the research is that 1963’s proposal for revision coded a complex strategy which demanded the strengthening of the government so that the latter would bear the burden of planning and materializing the developmental effort and, simultaneously, cope with the opposing social and political forces. 1975’s Constitution modified this institutional plan, by removing, to a significant extend, the undermining of fundamental rights and by ensuring, on the same time, that the executive power would be strengthened and the legislative competence of the Parliament would be shrinked. The Left, on its part, maintained its critical stand without questioning the core of the dominant strategy and by setting out the perspective of its manifestations in the configuration of an institutional framework based on the principles of parliamentarianism and the rule of law.

Αντικείμενο της διατριβής αποτελεί η διαδρομή του συνταγματικού εκσυγχρονισμού από την πρόταση συνταγματικής αναθεώρησης του 1963, που έμεινε γνωστή στην Ιστορία ως «βαθεία τομή», ως το Σύνταγμα του 1975 και η επίδρασή της σ’ αυτό, σε συνάρτηση με τη στάση των πολιτικών δυνάμεων της Αριστεράς απέναντί τους. Η υπόθεση εργασίας που τεκμηριώνεται είναι η εξής: η πρόταση συνταγματικής αναθεώρησης του 1963, στόχευε στο να επιτύχει την οικονομική ανάπτυξη θωρακίζοντας την καταστολή του «εσωτερικού εχθρού» και αναδεικνύοντας την κυβέρνηση ως κυρίαρχο πόλο εξουσίας. Την αποτυχία της ακολούθησε μια θυελλώδης περίοδος πολιτικής και πολιτειακής κρίσης μέχρι τη μεταπολίτευση, η οποία καθόρισε ότι μετά την πτώση της δικτατορίας δεν θεσμοθετήθηκε μια παραλλαγή της «βαθείας τομής», τουλάχιστον στο πεδίο των συνταγματικών ελευθεριών. Έτσι, το κυβερνητικό σχέδιο Συντάγματος που βάδιζε στα χνάρια της πρότασης του 1963 έδωσε τη θέση του στο Σύνταγμα του 1975, το οποίο δεν απείχε από το δυτικοευρωπαϊκό μέσο όρο. Από την πλευρά της, η Αριστερά, που εκφραζόταν το 1963 αποκλειστικά από την ΕΔΑ, άσκησε έντονη πολεμική στη «βαθεία τομή», αρνούμενη τον αναπτυξιακό και εκσυγχρονιστικό χαρακτήρα της πρότασης. Δώδεκα χρόνια αργότερα, οι διαφορετικές πλέον εκφάνσεις της, το ΠΑΣΟΚ, το ΚΚΕ και το ΚΚΕ εσ, συνέβαλαν με το δικό της τρόπο η καθεμία στην εγγυητική αλλά και στη νoμιμοποιητική λειτουργία του Συντάγματος του 1975. Το αποτέλεσμα που προκύπτει από την έρευνα είναι ότι η αναθεωρητική πρόταση του 1963 κωδικοποίησε μια σύνθετη στρατηγική που απαιτούσε την ισχυροποίηση της κυβέρνησης ώστε να φέρει τόσο το βάρος του σχεδιασμού και της υλοποίησης της αναπτυξιακής προσπάθειας, όσο και της πολιτικής διαχείρισής της απέναντι στις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που αντιδρούσαν απέναντί της. Το Σύνταγμα του 1975 τροποποίησε αυτό το θεσμικό σχέδιο, αίροντας σε μεγάλο βαθμό τη φαλκίδευση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, αλλά φροντίζοντας ταυτόχρονα να ενισχύσει την εκτελεστική εξουσία και να συρρικνώσει τις νομοθετικές αρμοδιότητες της Βουλής. Από την πλευρά της, η Αριστερά διατήρησε την κριτική στάση της χωρίς όμως να αμφισβητεί τον πυρήνα της κυρίαρχης στρατηγικής και οριοθετώντας τον ορίζοντα των διεκδικήσεών της στη συγκρότηση ενός θεσμικού πλαισίου στηριγμένου στις αρχές του κοινοβουλευτισμού και του κράτους δικαίου.