Theodor W. Adorno: μαζική κουλτούρα και εκπαίδευση

Abstract

This thesis sustains a presentation and an assessment of Adorno’s views about massive culture and education, as they are phrased in the book he and Max Horkheimer wrote when they were in exile in USA, and it is titled Dialectics of Enlightment, and in essays, articles, lectures, discources and published discussions from radio emissions.T. W. Adorno is enlisted in so called School of Franfurt and he used in his work the instrument of the Shcool, i. e. critical theory.In the beginning are presented the many and various theoretical origins of Adorno (Kant, Hegel, Nietzsche, Marx, Lukacs, Simmel, Kracauer, Benjamin) and a short biography with a special reference on Adorno’s activity as philosophy teacher.His methodology consist in constellation (Benjamin), in empirical research, freudian analysis, hegelian dialectics of negation, and the idea that method should arise from the content. Then the relation between culture and civilization is traced, with an emphasis on tradition, since it is a sine qua non in this discussion.in this frame is presented the connection of dialectics to enlightment, as it is grounded in Hegel’s Phenomenology of Spirit, and next as it is deployed in the major work of Frankfurt School, Dialectics of Enlightment.The analysis of the phenomenon of massive culture takes the form of critique towards cultural politics and the administration of culture.The massive is approached through the work of Benjamin and Kracauer. Adorno exerts critique to the major forms of massive culture, television and film. He demystifies the spells that these means exert on consciousness, so that it becomes bad, it does not perform critique, and it results as an object of manipulation.Education is a place where good, sufficient consciousness could be cultivated, and its main objective must be maturity and debarbarization. Its farther goal should be the prevention of a new Auschwitz.Through his lessons on Ethics and Metaphysics he appears the role of philosophy today, and attempts its restauration and its connection with reality, since culture’s failure –most obvious in the cruelties of the Holocaust, the tortures and the massive deaths- renders even more necessary the elevation of the meditative aspect of man.

Η εργασία αποτελεί παρουσίαση και αποτίμηση των θέσεων του Adorno σχετικά με τη μαζική κουλτούρα και την εκπαίδευση, όπως διατυπώνονται στο βιβλίο που έγραψε μαζί με τον Max Horkheimer, όταν ήταν εξόριστοι στις HΠA, και επιγράφεται Διαλεκτική του Διαφωτισμού, αλλά και σε δοκίμια, άρθρα και διαλέξεις, ομιλίες, δημοσιευμένες ραδιοφωνικές συζητήσεις και πανεπιστημιακές παραδόσεις του. O T.W. Αdorno εντάσσεται στη Σχολή της Φραγκφούρτης και χρησιμοποίησεστο έργο του το εργαλείο της, την Κριτική Θεωρία.Παρουσιάζονται πρώτα οι ποικίλες επιρροές στη θεωρητική συγκρότηση του Adorno (Kant, Hegel, Nietzsche, Marx, Lukacs, Simmel, Kracauer, Benjamin) και ένα βιογραφικό σημείωμα του Adorno με μια ιδιαίτερη αναφορά στη δραστηριότητά του ως δασκάλου φιλοσοφίας.Η Μεθοδολογία του Adorno συνίσταται στον αστερισμό (constellation) (Benjamin), στην εμπειρική έρευνα και τη φροϋδική ανάλυση (ψυχανάλυση). Η βασική ιδέα είναι ότι η μέθοδος πρέπει να είναι άμεσα σχετισμένη και να προκύπτει από το περιεχόμενο (hegel) και η χεγκελιανή διαλεκτική της άρνησης.Στη συνέχεια ανιχνεύεται η σχέση κουλτούρας και πολιτισμού, με μια ιδιαίτερη αναφορά στην παράδοση, αφού αυτή αποτελεί συνθήκη εκ των ουκ άνευ για τη συγκεκριμένη συζήτηση.Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζεται η σχέση της διαλεκτικής με το διαφωτισμό όπως θεμελιώνεται αρχικά στη Φαινομενολογία του Πνεύματος του Hegel, και στη συνέχεια, όπως ξεδιπλώνεται στο μείζον έργο της Σχολής της Φραγκφούρτης Διαλεκτική του Διαφωτισμού.Η ανάλυση του φαινομένου της μαζικής κουλτούρας παίρνει τη μορφή της κριτικής προς την πολιτιστική πολιτική και τη διαχείριση της κουλτούρας.Το μαζικό προσεγγίζεται μέσα από το έργο του Benjamin και του Kracauer. Ο Adorno ασκεί κριτική στις κυριότερες μορφές της μαζικής κουλτούρας, την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Αποδομεί τη μαγεία που ασκούν αυτά τα μέσα στη συνείδηση, με αποτέλεσμα αυτή να γίνεται κακή, να μη λειτουργεί κριτικά, και να αποβαίνει αντικείμενο χειραγώγησης.Η εκπαίδευση αποτελεί ένα χώρο όπου μπορεί να καλλιεργηθεί η καλή, η επαρκής συνείδηση των ανθρώπων και ο κύριος στόχος της πρέπει να είναι η ωριμότητα και η αποβαρβαροποίηση με στόχο την αποτροπή ενός νέου Auschwitz.Μέσα από τα μαθήματά του για την Ηθική και τη Μεταφυσική, διαγράφεται ο ρόλος της φιλοσοφίας σήμερα και επιχειρείται η αποκατάστασή της και η σύνδεσή της με την πραγματικότητα, αφού η αποτυχία της κουλτούρας -εμφανέστατη μέσα από τις θηριωδίες του Ολοκαυτώματος, των βασανιστηρίων και των μαζικών θανάτων- κάνει ακόμη πιο αναγκαία την ανάδειξη της στοχαστικής πλευράς του ανθρώπου.