Συμπεριφορές αποφυγής κατά τη σχολική και εφηβική ηλικία: η περίπτωση των στρατηγικών αυτο-υπονόμευσης και της αποφυγής αναζήτησης βοήθειας

Abstract

The present study aimed to investigate academic self-handicapping and avoidance of help- seeking in elementary and secondary school students. Specifically, a number of personal factors as well as students’ perceptions of contextual factors were tested as predictors of academic self-handicapping and avoidance of help-seeking. Moreover, the study aimed to examine the pattern of relationships among the variables under examination across four grade groups ranging from school age to middle adolescence (10-15 years). A total of 712 elementary (4th, 6th graders) and secondary (7th, 9th graders) school students were asked to complete a set of self-report questionnaires measuring all the above variables. Data were analyzed using a series of ANOVAs, stepwise regression analyses as well as multi-group path analyses. In a next step, students who had been identified as having a vulnerable profile to adopt avoidance behaviors at school were interviewed in focus groups in order to better understand why students adopt self-handicapping strategies or avoid seeking academic help. The main findings of the study could be summarized as follows: (a) students with a poor cognitive (e.g., low achievement, absence of strategy use) and motivational profile (e.g., performance-avoidance goals, low self-beliefs) were more likely to adopt avoidance behaviors, (b) students’ mastery goal orientations as well as their perceptions of a positive teacher-student relationship and of their parental emphasis on mastery were protective factors for avoidance behaviors, (c) perceived costs of help seeking were the main predictor of help seeking avoidance in the classroom. Further, similarities and differences were found in the pattern of relationships for academic self-handicapping and avoidance of help-seeking, whereas the pattern of all the above relations varied by grade level. Findings are discussed in light of current theory and evidence, whereas limitations and future directions are pointed out.

Η παρούσα έρευνα αποσκοπούσε στη διερεύνηση της ακαδημαϊκής αυτο-υπονόμευσης και της αποφυγής αναζήτησης βοήθειας στο σχολείο σε μαθητές και μαθήτριες Δημοτικού και Γυμνασίου. Ειδικότερα, διερευνήθηκε η προβλεπτική αξία μιας σειράς ατομικών παραγόντων και παραγόντων πλαισίου στην υιοθέτηση των παραπάνω συμπεριφορών αποφυγής. Επιπλέον, η παρούσα έρευνα επιδίωξε να διερευνήσει το πρότυπο ανάπτυξης της ακαδημαϊκής αυτο-υπονόμευσης και της αποφυγής αναζήτησης βοήθειας από τη μέση σχολική μέχρι και τη μέση εφηβική ηλικία (10-15 ετών). Στην έρευνα συμμετείχαν 712 μαθητές/τριες Δημοτικού (Δ, ΣΤ’ τάξη) και Γυμνασίου (Α’, Γ’ τάξη), από τους οποίους ζητήθηκε να συμπληρώσουν μια σειρά ερωτηματολογίων αυτο-αναφοράς τα οποία εξέταζαν τις παραπάνω μεταβλητές. Για την ανάλυση των δεδομένων της έρευνας με στόχο τον εντοπισμό των προγνωστικών παραγόντων των συμπεριφορών αποφυγής στο σχολείο αλλά και την ανεύρεση των πιθανών αναπτυξιακών διαφορών μεταξύ των μαθητών και μαθητριών στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο, διενεργήθηκε μια σειρά αναλύσεων διακύμανσης, κατά βήμα γραμμικών παλινδρομήσεων και αναλύσεων διαδρομών, αρχικά στο σύνολο του δείγματος και στη συνέχεια σε πολλαπλά δείγματα. Στη συνέχεια, με στόχο τη βαθύτερη κατανόηση των συμπεριφορών αποφυγής καθώς και των λόγων που οδηγούν στην υιοθέτησή τους, συλλέχθηκαν ποιοτικά δεδομένα με τη χρήση ημι-δομημένης συνέντευξης σε ομάδες εστίασης οι οποίες συγκροτήθηκαν από μαθητέςήτριες με ευάλωτο προφίλ ως προς την εκδήλωση ακαδημαϊκής αυτο-υπονόμευσης και αποφυγής αναζήτησης βοήθειας. Τα κυριότερα γενικά ευρήματα της παρούσας διατριβής είναι: (α) οι μαθητές/τριες με ευάλωτο γνωστικό προφίλ (π.χ., χαμηλή γνωστική επίδοση, απουσία χρήσης στρατηγικών) και δυσλειτουργικά κίνητρα (π.χ., στόχοι επίδοσης-αποφυγής, αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό) είναι εκείνοι/εκείνες που υιοθετούν συχνότερα συμπεριφορές αποφυγής, (β) οι ατομικοί στόχοι μάθησης καθώς και οι αντιλήψεις των μαθητών για μια ουσιαστική σχέση με τον εκπαιδευτικό τους αλλά και για την έμφαση που δίνουν οι γονείς τους στη μάθηση λειτουργούν προστατευτικά στην εκδήλωση συμπεριφορών αποφυγής μέσω των ατομικών τους στόχων μάθησης (γ) οι πεποιθήσεις των μαθητών για τις αρνητικές συνέπειες της αναζήτησης βοήθειας αποτελούν το βασικότερο παράγοντα πρόβλεψης της αποφυγής αναζήτησης βοήθειας μέσα στην τάξη. Επιπλέον, το δίκτυο όλων των παραπάνω σχέσεων διαφοροποιείται μεταξύ των δύο υπό εξέταση συμπεριφορών αποφυγής και ανάλογα με την τάξη φοίτησης των μαθητών/τριών. Τα ευρήματα συζητώνται σε σχέση με την τρέχουσα θεωρία και έρευνα στη διεθνή βιβλιογραφία και διατυπώνονται οι περιορισμοί της παρούσας έρευνας και προτάσεις για μελλοντική έρευνα.