Προνοιακή πολιτική στη φροντίδα και αγωγή παιδιών βρεφικής ηλικίας στους θεσμούς προσχολικής αγωγής

Abstract

The objective of this study was to investigate the social policy in childcare and operational issues of education and care services for infant in our country as to the adequacy and quality. In particular, it examined the elements considered important for providing high quality services, the policies applied in access, availability of financing and affordability, capacity planning, as well as the characteristics of quality. For quality assessment used the ITERS-R scale (Infant / Toddler Environment Rating Scale-Revised). We found that services for infancy children are not in the immediate priorities of policy makers. One factor that contributed to the current figure of these services should be sought in the history of their establishment. In Greece, for historical and ethnic reasons prevailed split model in preschool services, whereby kindergartens aimed at educating children and infant nurseries aimed at custody and care when parents can not to do it themselves. For years, the welfare of the child was a concern of private initiative through the work of charitable associations and institutions operating in the general interest, while the state watched the operation of these institutions, but without assuming the responsibility. Another factor related to the social structure of the Greek family. According to the typology developed by Espring-Andersen European countries have been grouped in the following social models: the Nordic, the Central European, the Anglo-Saxon and the Mediterranean to which it belongs and Greece. A key ingredient in the latest model is the “familistic” character where grandparents are still the most common form of care for children infancy. These factors have influenced the current state of infancy services for their adequacy and quality of service. This study found that the existing structures could hardly meet the actual population in this age group if there was a corresponding demand. Also, the existing structures found large group sizes and high ratios educators / infants. Another finding concerns the quality of the structures described as mediocre. Although differences were found between the various preschool services, but these differences were not large, which reflects the general society perception of infancy. Another finding concerns the educational program which is virtually nonexistent, but this is reflected in the official laws. The level of initial teacher educators also varies depending on the age group, but in Greece is quite high compared with other European countries. But the fact that there is almost no in-service training, feedback and assessment of educators also shows the perception of the state for the purpose and character of infant nurseries. Finally, another interesting finding is the limited involvement of parents.

Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση της κοινωνικής πολιτικής σε θέματα παιδικής μέριμνας και της λειτουργίας των υπηρεσιών αγωγής και φροντίδας για παιδιά βρεφικής ηλικίας στη χώρα μας ως προς την επάρκεια και την ποιότητά τους. Συγκεκριμένα, εξετάστηκαν τα στοιχεία που θεωρούνται σημαντικά για την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας, οι πολιτικές που εφαρμόζονται σε θέματα πρόσβασης, διαθεσιμότητας, χρηματοδότησης και οικονομικής προσιτότητας, ικανότητας σχεδιασμού, καθώς επίσης και τα χαρακτηριστικά της ποιότητας. Για την αξιολόγηση της ποιότητας χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα ITERS-R (Infant/Toddler Environment Rating Scale-Revised). Αυτό που διαπιστώθηκε ήταν ότι οι υπηρεσίες για παιδιά βρεφικής ηλικίας δεν αποτελούν έναν τομέα που βρίσκεται στις άμεσες προτεραιότητες των φορέων χάραξης πολιτικής. Ένας παράγοντας που συνέβαλε στη σημερινή φυσιογνωμία των υπηρεσιών αυτών θα πρέπει να αναζητηθεί στην ιστορία της ίδρυσής τους. Στην Ελλάδα για ιστορικούς και εθνικούς λόγους επικράτησε το ξεχωριστό μοντέλο υπηρεσιών προσχολικής ηλικίας, σύμφωνα με το οποίο τα νηπιαγωγεία έχουν ως στόχο την εκπαίδευση των παιδιών, ενώ τα βρεφικά τμήματα των παιδικών σταθμών έχουν ως στόχο τη φύλαξη και φροντίδα τους, όταν οι γονείς δεν μπορούν να το κάνουν οι ίδιοι. Επί σειρά ετών, η πρόνοια για το μικρό παιδί αποτελούσε μέλημα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας μέσα από το έργο φιλανθρωπικών ενώσεων και τη λειτουργία ιδρυμάτων κοινωφελούς χαρακτήρα, ενώ το κράτος παρακολουθούσε τη λειτουργία αυτών των ιδρυμάτων, χωρίς όμως να αναλαμβάνει την ευθύνη. Ένας άλλος παράγοντας σχετίζεται με την κοινωνική δομή της ελληνικής οικογένειας. Σύμφωνα με τη τυπολογία που αναπτύχθηκε από τον Espring-Andersen οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν ομαδοποιηθεί στα εξής μοντέλα κοινωνικής πρόνοιας: το Σκανδιναβικό, το Κεντροευρωπαϊκό, το Αγγλοσαξονικό και το Μεσογειακό στο οποίο ανήκει και η Ελλάδα. Βασικό συστατικό στο τελευταίο μοντέλο είναι ο οικογενειοκεντρικός χαρακτήρας, όπου οι παππούδες παραμένουν η πιο κοινή μορφή φροντίδας για τα παιδιά βρεφικής ηλικίας. Οι παραπάνω παράγοντες έχουν επηρεάσει τη σημερινή κατάσταση των υπηρεσιών βρεφικής ηλικίας ως προς την επάρκειά τους και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Στην παρούσα μελέτη διαπιστώθηκε ότι οι υπάρχουσες δομές θα μπορούσαν να καλύψουν ελάχιστα τον πραγματικό πληθυσμό αυτής της ηλικιακής ομάδας εάν υπήρχε η αντίστοιχη ζήτηση. Επίσης, στις υπάρχουσες δομές διαπιστώθηκαν μεγάλα μεγέθη ομάδας και υψηλές αναλογίες παιδαγωγών/βρεφών. Μια άλλη διαπίστωση αφορά την ποιότητα των δομών η οποία χαρακτηρίστηκε ως μέτρια. Παρόλο που βρέθηκαν διαφορές μεταξύ των διάφορων φορέων, ωστόσο οι διαφορές αυτές δεν ήταν μεγάλες, πράγμα που αντανακλά τη γενικότερη αντίληψη της κοινωνίας για τη βρεφική ηλικία. Μια άλλη διαπίστωση αφορά το παιδαγωγικό πρόγραμμα το οποίο ουσιαστικά είναι ανύπαρκτο, αλλά αυτό αντανακλάται και στην επίσημη νομοθεσία. Το επίπεδο της αρχικής εκπαίδευσης των παιδαγωγών επίσης διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα, αλλά στην Ελλάδα είναι αρκετά υψηλό σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το ότι όμως δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση, ανατροφοδότηση και αξιολόγηση των παιδαγωγών δείχνει επίσης την αντίληψη της πολιτείας για το σκοπό και τον χαρακτήρα των βρεφικών τμημάτων. Τέλος, ένα άλλο ενδιαφέρον εύρημα είναι η περιορισμένη συμμετοχή των γονιών.