Οι μη χριστιανικές θρησκείες στο μάθημα των θρησκευτικών του δημοτικού σχολείου

Abstract

This dissertation is driven by the recent religious and cultural changes in Greece and Europe, the general argumentation against the aim of the religious Education in Greece, and the educators’ reservation about its teaching, the ambiguous position of the state regarding the exemption of the students from religious courses, but also by the insufficient initial education and further training of new teachers. This thesis studies the Greek legislative framework of the teaching of Religious Courses in Primary Schools and the relevant Curriculums (both the current and the new ones). It also investigates the teaching possibilities of non-Christian religions in Primary Schools depending on the students’ developmental parameters. Methodologically, the study involves the thorough examination of the Curriculums (both the current and the new pilot ones), the current text-books and the predominant educational models, through Greek and foreign sources, and scientific researches on religious education in Greece and Europe, aiming at the documentation of the suggestions and the approaches of both Greek and foreign educators regarding the teaching of non-Christian religions in Primary Schools. The thesis concludes that the current Curriculums (the structure and form of which are partially enriched by their revised editions) expose sufficiently the Greek religious culture and cultivate the so-called “initial culture” of Greek students. As the formation and development of the religious beliefs of the latter ones is a gradual process that cannot be completed in Primary School and each religion is intertwined with a culture, we believe that when all Greek students finish Primary School, they ought to know the religious symbols, the tradition, the teaching, the content and the notions through which the members of a local cultural group communicate, express themselves and are interconnected, as they are also obliged to know the language, history and geography of a culture. The scope of educational process should be and it is the creation and establishment of a religious and cultural identity, that should be open to a later dialogue with alterity, no matter what the suggested educational model is.Religious pedagogy should be included in the undergraduate studies of the teachers of Primary Schools through a Special Teaching of Religious Courses as a compulsory course in the Curriculums of all the Departments of Education⋅ it should be also included in graduate training.The thesis also suggests the teaching of non-Christian religions in the Greek Primary School, adjusted to the contemporary Greek pedagogic conditions, that would avoid the catechism and help the students be well-equipped for their interaction with the “other”,taking advantage of the principles and targets of the current Curriculums with selected elements from the new Pilot ones.

Οι θρησκευτικές και πολιτισμικές μεταβολές των τελευταίων ετών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, η περιρρέουσα αμφισβήτηση του σκοπού της θρησκευτικής Αγωγής στην Ελλάδα, οι επιφυλάξεις των εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία της, η ασαφής θέση της πολιτείας ως προς την απαλλαγή των μαθητών από αυτή, αλλά και η ελλιπής αρχική κατάρτιση και επιμόρφωση των νέων δασκάλων, αποτέλεσαν την αφορμή της συγγραφής της παρούσας διατριβής.Σε αυτήν, πραγματοποιείται η μελέτη του ελληνικού νομοθετικού πλαισίου που αφορά στη διδασκαλία των Θρησκευτικών στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και μελετώνται και αξιολογούνται τα εν ισχύι και τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών του Θρησκευτικού μαθήματος στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Εξετάζεται δε, με βάση τις αναπτυξιακές παραμέτρους των μαθητών του Δημοτικού σχολείου, η δυνατότητα της διδασκαλίας σε αυτούς των μη χριστιανικών θρησκειών.Από άποψη μεθοδολογίας, μελετώνται τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (εν ισχύι/νέα πιλοτικά), τα εν ισχύι διδακτικά εγχειρίδια και τα επικρατέστερα μοντέλα διδασκαλίας, μέσα από ελληνικές και ξένες πηγές, αλλά και επιστημονικές έρευνες, σχετικές με τη θρησκευτική εκπαίδευση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, με σκοπό να αποτυπωθούν οι προτάσεις και οι απόψεις των ελλήνων και ξένων παιδαγωγών για τη διδασκαλία των μη χριστιανικών θρησκειών στο Δημοτικό σχολείο.Το συμπέρασμα της εργασίας είναι ότι με την υφιστάμενη δομή και μορφή, εμπλουτισμένη μερικώς από το περιεχόμενο των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, στα εν ισχύι Αναλυτικά Προγράμματα σπουδών εκτίθεται επαρκώς ο ελληνικός θρησκευτικός πολιτισμός και καλλιεργείται ο λεγόμενος «αρχικός πολιτισμός» των Ελλήνων μαθητών. Εφόσον, όμως, η διαμόρφωση και η ανάπτυξη των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων αποτελεί σταδιακή διαδικασία, η οποία δεν ολοκληρώνεται στο Δημοτικό σχολείο και εφόσον κάθε θρησκεία είναι συνυφασμένη με έναν πολιτισμό, όλοι οι Έλληνες μαθητές οφείλουν να γνωρίζουν, με το πέρας της φοίτησής τους στο Δημοτικό Σχολείο, τα θρησκευτικά σύμβολα, τη διδασκαλία, το περιεχόμενο και τις έννοιες με τις οποίες επικοινωνούν, εκφράζονται και συνδέονται τα μέλη του εντόπιου πολιτισμού, όπως είναι υποχρεωμένοι να γνωρίζουν τη γλώσσα, την ιστορία τον πολιτισμό και τη γεωγραφία του. Ανεξαρτήτως δε του προκρινόμενου μοντέλου διδασκαλίας, πρώτιστος στόχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας, θα πρέπει να είναι και είναι, η δημιουργία και η εδραίωση της θρησκευτικής και πολιτισμικής τους ταυτότητας, διαλεγόμενης μετέπειτα με την ετερότητα. Οι δε εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να καταρτιστούν θρησκειοπαιδαγωγικά προπτυχιακά, με την ένταξη της Ειδικής Διδακτικής των Θρησκευτικών ως υποχρεωτικού μαθήματος στα Προγράμματα Σπουδών όλων των Παιδαγωγικών Τμημάτων, ενώ το μάθημα θα πρέπει να ενταχθεί και στην επιμορφωτική διαδικασία.Στην παρούσα διατριβή κατατίθεται μια πρόταση διδασκαλίας των μη χριστιανικών θρησκειών στο ελληνικό Δημοτικό σχολείο, η οποία αποφεύγει τον κατηχητισμό και εξοπλίζει τους μαθητές με τα απαραίτητα εφόδια για την αναστροφή τους με τον «έτερο», προσαρμοσμένη στη σύγχρονη ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, αξιοποιώντας τις αρχές και τους στόχους των εν ισχύι Α.Π., με επιλεγμένα στοιχεία από τα νέα Πιλοτικά Προγράμματα Σπουδών.