Η απαλλοτρίωση για την δημιουργία κοινόχρηστων χώρων σε ελληνικές πόλεις μεσαίου μεγέθους: θεσμικό πλαίσιο, διαδικασίες, και παράγοντες που επιδρούν στην υλοποίησή τους: η περίπτωση του Δήμου Λαρισαίων

Abstract

The present PhD thesis aims at exploring the social, administrative and economic factors that play a key role in the expropriation of public spaces (PS), within the process of implementing a city plan in medium sized Greek cities.The motive behind the present thesis has mainly been my personal long lasting occupation, on a professional level, with the expropriation of public spaces in the Municipality of Larissa, which has long been a procedure that presented several functional problems. This situation formed the context on which a thorough analysis was based.Within this frame, the present legal background and the institutional provisions implemented by the Local Government in the process of expropriating public spaces are examined. Moreover, the existing legislation in other European countries is also mentioned.The study also includes abundant data gathered from surveys conducted in selected Greek cities (Larissa, Volos, Patras and Heraclion), which present the urban characteristics of the cities as well as the residents’ opinions regarding the already constructed and future public spaces as well as the procedures of ensuring public spaces.There was a special focus on the city of Larissa, in the form of a ‘case study’, which explored and evaluated the procedures of expropriating public spaces.The main findings derived from data analysis are the following:a.‘Expropriation’ is the unique tool used for ensuring public spaces.b.There are various problems which hinder the efficient procedure of expropriating public spaces.c.There are various factors that exert a negative influence on the original planning, thus changing the final implementation of the city plans.The study’s implications highlight the need for a further exploration of the legal background, on the basis of the study conducted in the present research.Key words: medium size Greek cities, public spaces, implementation of the city plan, expropriation, social – economic – administrative factors.

Στη παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνώνται οι παράγοντες κοινωνικού, διοικητικού και οικονομικού χαρακτήρα, που επηρεάζουν τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης κοινόχρηστων χώρων (ΚΧ), κατά την εφαρμογή του σχεδίου πόλης, στις ελληνικές πόλεις μεσαίου μεγέθους.Αιτία για την εκπόνηση της διατριβής αποτέλεσε η προσωπική επαγγελματική ενασχόληση, για πολλά χρόνια, με την απαλλοτρίωση ΚΧ στο Δήμο Λαρισαίων. Η εμφανέστατη δυσλειτουργία στο σύνολο της σχετικής διαδικασίας έδωσε την ευκαιρία για τη διεξοδική ανάλυση που ακολούθησε.Στα πλαίσια της έρευνας εξετάζεται το ισχύον νομικό καθεστώς και οι θεσμικές ενέργειες, οι οποίες εφαρμόζονται από τη τοπική αυτοδιοίκηση για την ολοκλήρωση των διαδικασιών απαλλοτρίωσης των ΚΧ. Παράλληλα, γίνονται αναφορές στη νομοθεσία που ισχύει στις Ευρωπαϊκές χώρες.Από έρευνες που διενεργήθηκαν σε επιλεγμένες ελληνικές πόλεις (Λάρισα, Βόλος, Πάτρα, Ηράκλειο), συγκεντρώθηκε πλούσιο υλικό που αφορά σε πολεοδομικά χαρακτηριστικά των πόλεων, καθώς και στις απόψεις των δημοτών για τους υλοποιημένους και τους προβλεπόμενους κοινόχρηστους χώρους και τις διαδικασίες εξασφάλισης των ΚΧ. Περαιτέρω εμβάθυνση έγινε για τη πόλη της Λάρισας, η οποία αποτέλεσε τη περίπτωση μελέτης. Εκεί διερευνήθηκαν, αναλύθηκαν και αξιολογήθηκαν οι διαδικασίες απαλλοτρίωσης των ΚΧ. Μετά την αξιοποίηση όλων των δεδομένων της έρευνας, μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί ότι: 1)η απαλλοτρίωση είναι το μοναδικό χρησιμοποιούμενο εργαλείο εξασφάλισης ΚΧ 2)υπάρχουν πολλαπλά προβλήματα, που συντελούν στην μη ικανοποιητική λειτουργία των διαδικασιών απαλλοτρίωσης ΚΧ και3)διάφοροι παράγοντες παρεμβαίνουν καθοριστικά αλλοιώνοντας τον αρχικό προγραμματισμό και αποπροσανατολίζοντας την τελική υλοποίηση των σχεδίων πόληςΤέλος, επιχειρείται η υπόδειξη προτάσεων για την περαιτέρω διερεύνηση του θεσμικού πλαισίου, προκειμένου να αξιοποιηθεί η παραπάνω έρευνα.Λέξεις κλειδιά : ελληνικές πόλεις μεσαίου μεγέθους, εφαρμογή σχεδίου πόλης, κοινόχρηστοι χώροι, απαλλοτρίωση, κοινωνικοί - οικονομικοί – διοικητικοί παράγοντες.