Ιστορική εξέλιξη της δασικής βλάστησης της ορεινής περιοχής Τρόοδος της Κύπρου

Abstract

Palynological research was carried out at two peat cores extracted from the peat grasslands of “Almyrolivado” and “Pasa Livadi” (Troodos Mt., Cyprus), both located at altitudes of 1600 m approximately, within the Pinus nigra ssp. pallasiana zone.. In addition, modern pollen monitoring was carried out in relation to surrounding vegetation by means of four pollen traps based on the guidelines of the Pollen Monitoring Programme. Four pollen traps were placed at total; one per peat grassland, and two at clearings of Pinus brutia forest. Data vary from six to nine years. The peat cores consist predominantly of peat, silt and clay. The sampling intervals used in the two cores for the needs of pollen analysis, were 2 cm in Almyrolivado and 5 cm in Pasa Livadi. Samples of 1 cm3 were processed and mounted using standard preparation protocol. At least 300 pollen grains of arboreal pollen were counted per sample. Pollen diagrams constructed represent percentages and concentration values. Zonation of the diagrams was obtained using CONISS (Grimm 1987). The chronological pattern of the cores is provided by six AMS 14C datings, three for each core. The chronological sequence from “Almyrolivado” starts at 8433 cal yr BP, where as the “Pasa Livadi” starts at 3397 cal yr BP. Modern pollen monitoring that was conducted in the study area, revealed that the dominant arboreal pollen type was the Pinus sylvestris type, thus verifying the fact that the traps are located near or within pine forests. Other significant AP types identified include the Quercus ilex type, Juniperus, Cistus albidus type and Cistus salviifolius. The higher values of Quercus ilex type were recorded in Tr4, reflecting its substantial participation in the surrounding vegetation of the area. Cistus salviifolius was present only in the pollen traps located at the Pinus brutia zone, thus verifying its participation in these forest habitats. On the contrary, it was noted that this particular type was absent from the recordings of the two traps of the peat grasslands. Thus, this particular pollen type can serve as a classification index between the two pine forest habitats. The pollen diagrams from the peat cores revealed that the dominating arboreal species for both cores are pine and juniper, while the presence of oak is fluctuating through time. The pollen spectrum revealed fluctuations in the climate, that match similar others in the region of Eastern Mediterranean. Overall, the prevailing climatic conditions of the study area during the Mid-Holocene do not differentiate substantially from the current. The floristic composition of the peat grasslands communities varies depending on the ecological conditions, and is apparently affected by the influx of water, as well as the rate and the duration of the flooding. High values of pollen types from arboreal species coupled with the lack of anthropogenic pollen indicators, indicate that vegetation at higher altitudes remained essentially unaltered in terms of species composition, except during the Bronze Age. Charcoal particles present in both pollen diagrams throughout the whole chronological sequences, thus indicating the occurrence of fire events from time to time.

Για τη διερεύνηση της ιστορικής εξέλιξης της δασικής βλάστησης του όρους Τρόοδος πραγματοποιήθηκε παλυνολογική έρευνα σε δύο προφίλ ιζήματος από τους τυρφώνες «Αλμυρολίβαδο» και «Πασά Λιβάδι», που βρίσκονται στην οροσειρά του Τροόδους στην Κύπρο, σε υψόμετρο από 1586 έως 1605 m. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε καταγραφή της γυρεοχλωρίδας της περιοχής έρευνας, μέσω «ειδικών παγίδων γύρης». Στις θέσεις λήψης των δύο προφίλ εντός της ζώνης εξάπλωσης της μαύρης πεύκης, τοποθετήθηκαν οι δύο από τις τέσσερεις παγίδες γύρης και σε διάκενα στη ζώνη εξάπλωσης της τραχείας πεύκης οι άλλες δύο. Τα προφίλ αποτελούνται από τύρφη, ιλύ και άργιλο. Συνολικά, πραγματοποιήθηκαν έξι χρονολογήσεις με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα 14C. Το προφίλ Αλμυρολίβαδο έχει ηλικία 8433 έτη και το προφίλ Πασά Λιβάδι 3347 έτη. Από τα προφίλ εξήχθησαν και αναλύθηκαν 92 δείγματα ανά 2 cm για το Αλμυρολίβαδο, και 35 δείγματα ανά 5 cm για το Πασά Λιβάδι. Ακολούθως αφού μικροσκοπήθηκαν, αναγνωρίστηκαν και καταγράφηκαν οι γυρεόκοκκοι κάθε δείγματος μέχρι να συμπληρωθεί αριθμός τουλάχιστον 300 γυρεοκόκκων ξυλωδών taxa. Τα αποτελέσματα απεικονίζονται σε διαγράμματα ποσοστιαίων τιμών γύρης και τιμών συγκέντρωσης γύρης. Η επεξεργασία του υλικού και των αποτελεσμάτων των δεδομένων, από τις παγίδες γύρης έγινε σύμφωνα με τις μεθοδολογικές προδιαγραφές του Pollen Monitoring Programme. Η καταγραφή της γυρεοχλωρίδας μέσω των παγίδων γύρης, έδειξε ότι μεταξύ των γυρεοκόκκων ξυλωδών ειδών κυριαρχεί ο Pinus sylvestris type, και αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι όλες οι παγίδες είναι τοποθετημένες κοντά ή μέσα σε πευκοδάση. Άλλοι σημαντικοί τύποι γύρης είναι οι Quercus ilex type, Juniperus, Cistus albidus type και Cistus salviifolius type. Οι μεγαλύτερες τιμές Quercus ilex type καταγράφηκαν στην παγίδα Tr4 και αντικατοπτρίζουν την αυξημένη συμμετοχή του στην περιβάλλουσα βλάστηση. Ο τύπος γύρης Cistus salviifolius καταγράφηκε μόνο στις παγίδες της ζώνης εξάπλωσης της τραχείας πεύκης και όχι στις παγίδες των τυρφώνων. Ο συγκεκριμένος τύπος γύρης αποτελεί δείκτη διάκρισης για τους οικοτόπους τραχείας και μαύρης πεύκης. Από τα αποτελέσματα της έρευνας για την εξέλιξη της βλάστησης προέκυψε ότι η δασική βλάστηση διαχρονικά κυριαρχείται από φυσικό πευκοδάσος, στοιχείο που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούσαν στο νησί από την 7η χιλιετία π. Χ. και εφεξής, σε γενικές γραμμές, παραμένουν σταθερές. Εντοπίστηκαν διακυμάνσεις κλιματικών αλλαγών, που συμπίπτουν χρονολογικά με ανάλογες στην ευρύτερη ανατολική Μεσόγειο μέσω διαφοροποίησης της βλάστησης. Αυτή διακρίνεται μέσω εναλλαγών στις τιμές της πεύκης και της αρκεύθου, που οφείλονται στις αλλαγές της πυκνότητας του δάσους. Εναλλαγές των τιμών υγρόφιλων ειδών υποδεικνύουν ξηρές περιόδους. Οι υψηλές τιμές ξυλωδών ειδών, σε συνδυασμό με την απουσία τύπων γύρης «δεικτών» γεωργοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων, δείχνουν ότι η βλάστηση της ευρύτερης περιοχής, αναπτύχθηκε ανεπηρέαστη από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, εκτός από την περίοδο της Εποχής του Χαλκού, λόγω εντατικής ξύλευσης. Η παρουσία charcoals στα προφίλ των τυρφώνων, σε συνδυασμό με το σύνολο γύρης, δίνουν ενδείξεις ότι οι πυρκαγιές αποτελούν, διαχρονικά, μέρος του φυσικού οικοσυστήματος. Τόσο από την εξελικτική πορεία της βλάστησης, όσο και από την παρούσα κατάσταση, φανερώνεται μια σταθερή παρουσία πευκοδάσους το οποίο διατηρείται παρά τις κατά περιόδους διακυμάνσεις των κλιματικών συνθηκών, των οποίων η, προφανώς μικρή, ένταση δε φαίνεται να το επηρεάζει σημαντικά.