Το αρχαιοελληνικό δράμα στη δυτικοευρωπαϊκή όπερα του νεοκλασικισμού στο μεσοπόλεμο: τα παραδείγματα των Arthur Honegger, Darius Milhaud και Ιγκόρ Στραβίνσκυ

Abstract

It is attempted to analyse operatic works of the Neoclassicism, which have one of the known ancient greek tragedies as a subject and that were composed in the interwar period. The three works which came as a result of the pre-PhD search are Antigone by Arthur Honegger, H. 65 from 1927, which is based on the tragedy Antigone by Sophocles, Médée by Darius Milhaud, opus 191 from 1939 based on the tragedy Medea by Euripides and Oedipus Rex by Igor Stravinskij, from 1927, which was based on the tragedy Oedipus the King by Sophocles. Despite their ancient greek subject, it was impossible to find the relevant bibliography in the libraries of Greece. The problem was solved due to the possibility of using the Bavarian State Library in Munich, in which every necessary source was found.The bibliography concerning the opera Médée by Milhaud was very little. The work has been staged very few times and has been the subject of musicological research even less. Because of that, the bibliography was widened significantly to the more general studies of the work and style of Milhaud in general, so that a solid base for analysis was established.On the other hand, it would be very difficult to include a detailed analysis of every work of the three, because of their significant size but a relatively shallow analysis would not fit the work of a PhD. In contrary it was decided that only certain parts from each work should be choosed for a detailed analysis. Concerning the choice of those parts, they should be representative of the style of each work and their significance for the plot, the participation of the main characters, as well as their position in the work were taken into consideration. The begining and the ending of each work, the climax and the part where the catharsis occurs were certainly analysed thoroughly. According to the conclusions of the analysis, Antigone by Honegger is a modern work, which was adjusted into the frame of the beginning of the 20th century, while the music follows the psychological conflicts and the tragic fate of the characters. Médée by Milhaud on the other hand doesn’t present any significant difference compared to the other works of the same composer due to its ancient greek subject, apart from a relevant feeling for measure and balance, while Oedipus Rex by Stravinskij is the only work from the three, where there is an effort to recreate the ancient greek tragedy in the present through parody. The ancient greek metres of poetry are taken into account and the spectator is alienated through the “unfamiliarisation” which is attempted in each parameter of the work.

Επιχειρείται συστηματική ανάλυση έργων όπερας του Νεοκλασικισμού, που συνετέθησαν κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, τα οποία έχουν ως θέμα τους μια από τις γνωστές αρχαιοελληνικές τραγωδίες. Τα τρία έργα που προέκυψαν μετά από τη σχετική προδιδακτορική έρευνα είναι τα Antigone του Αρτούρ Ονεγγέρ (Arthur Honegger), H. 65 του 1927, το οποίο βασίζεται στην τραγωδία Αντιγόνη του Σοφοκλή, Médée του Νταριούς Μιγιώ (Darius Milhaud), opus 191 του 1939 κατά την τραγωδία Μήδεια του Ευριπίδη και Oedipus Rex του Ιγκόρ Στραβίνσκυ, του 1927, που βασίστηκε στην τραγωδία Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή. Παρά το αρχαιοελληνικό τους θέμα, ήταν αδύνατο να βρεθεί η ανάλογη βιβλιογραφία στις βιβλιοθήκες της νεοελληνικής επικράτειας. Τη λύση έδωσε η δυνατότητα χρήσης της Κρατικής Βιβλιοθήκης της Βαυαρίας (Bayerische Staatsbibliothek), στην οποία βρέθηκε χωρίς υπερβολή, ό,τι κι αν αναζητήθηκε.Πέρα από αυτό όμως, εξαιρετικά ισχνή υπήρξε η βιβλιογραφία που αφορά την όπερα Médée του Μιγιώ. Το έργο έχει παιχθεί ελάχιστες φορές και έχει αποτελέσει αντικείμενο μουσικολογικής μελέτης ακόμη λιγότερες. Για αυτό το λόγο, η βιβλιογραφία που εξετάσθηκε, διευρύνθηκε αρκετά προς τις γενικότερες μελέτες του συνολικού έργου και της τεχνοτροπίας του συνθέτη, ώστε να υπάρχει μια στέρεη βάση για την ανάλυση.Όσον αφορά τη διάρθρωση της διατριβής, θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο να περιληφθεί μια διεξοδική ανάλυση καθενός από τα τρία έργα, λόγω του μεγέθους τους, ενώ μια πιο επιφανειακή ή περιληπτική ανάλυση δεν ταιριάζει σε μια διδακτορική διατριβή. Αποφασίστηκε αντιθέτως να επιλεγούν αποσπάσματα από κάθε έργο και να αναλυθούν διεξοδικά. Κατά την επιλογή των αποσπασμάτων, πρωταρχική προϋπόθεση αποτέλεσε να είναι αντιπροσωπευτικά του ύφους κάθε έργου, όπως επίσης η σημασία τους για την πλοκή, η συμμετοχή των κεντρικών ηρώων, καθώς και η θέση τους στο έργο, αφού επιδιώχθηκε να αναλυθεί οπωσδήποτε η αρχή και το τέλος, το σημείο κορύφωσης εάν υπάρχει, αλλά και το απόσπασμα στο οποίο επέρχεται η κάθαρση. Βάσει των συμπερασμάτων της ανάλυσης, η Antigone του Ονεγγέρ είναι ένα σύγχρονο έργο, το οποίο μεταφέρθηκε στα πλαίσια των αρχών του 20ου αι. με μεγάλη ταχύτητα εξέλιξης ενώ η μουσική ακολουθεί τις ψυχολογικές συγκρούσεις και τις τραγικές μεταπτώσεις των ηρώων. Η Médée του Μιγιώ από την άλλη δεν παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερη διαφοροποίηση σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα του συνθέτη όσον αφορά το αρχαιοελληνικό της θέμα, εκτός ίσως από μια επιδίωξη της ισορροπίας-του μέτρου, ενώ ο Oedipus Rex του Στραβίνσκυ είναι το μόνο έργο από τα τρία, το οποίο επιχειρεί μια αναδημιουργία της αρχαιοελληνικής τραγωδίας στο παρόν μέσω μιας παρωδιστικής της αντιμετώπισης. Στη σύνθεση της μουσικής λαμβάνονται υπόψη τα αρχαιοελληνικά μέτρα, ενώ ο ακροατής αποξενώνεται μέσω της ανοικειοποίησης που επιχειρείται σε όλες τις παραμέτρους του έργου.