Ο δραματικός λόγος του Σοφοκλή: ποσοτική και σημειωτική ανάλυση στο κείμενο Αντιγόνη

Abstract

In this research we’ll try to apply the semiotic, the narrative and the quantitative analysis besides the classic, hermeneutic one in order to reveal a “new” reading order. The researching material is “Antigone”; a tragedy written by Sophocles before or in 442 BC. The protagonist is Oedipus' daughter, who has to cope with the dilemma of allowing her brother’s body to remain unburied outside the city walls, exposed to the ravages of wild animals, «οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς», or daring to bury him and face death. The specific tragedy has been chosen because it is taught in the Greek curriculum of Secondary Education. The researching question refers to the modern “reading” of this text as a sign that consists of different messages and significations. The innovation of this study depends upon the combination of narrative and semiotic analysis. In specific narrative isotopies are connected with discursive isotopies but are not mutually exclusive. On the contrary they are denotative alternative. The subject is either the chosen people or it is the soul or in fact the option is between various denotations and connotations.

Στη συγκεκριμένη έρευνα πραγματοποιείται ανάλυση των σωζόμενων τραγωδιών του Σοφοκλή. Το ερευνητικό ερώτημα αφορά στην ανάγνωση και πρόσληψη ενός λογοτεχνικού κειμένου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στο πεδίο της σημειωτικής αφηγηματολογίας, πέρα των παραδοσιακών, ερμηνευτικών μοντέλων ανάγνωσης. Το υλικό της έρευνας αποτελεί το έργο «Αντιγόνη», επιλογή που στηρίζεται στο γεγονός πως η συγκεκριμένη τραγωδία περιλαμβάνεται στο αναλυτικό πρόγραμμα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια τραγωδία του Σοφοκλή γραμμένη πριν από το 442 π.Χ. Πρωταγωνίστρια είναι η Αντιγόνη, κόρη του Οιδίποδα, η οποία βρίσκεται μπροστά σε ένα δίλημμα: να αφήσει το νεκρό σώμα του αδερφού της άταφο, «οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς», όπως διέταξε ο άρχοντας της πόλης, Κρέων, ή να ενεργήσει σύμφωνα με τους άγραφους νόμους των Θεών, που δεν θέλουν κανένα νεκρό άταφο, και να αντιμετωπίσει το θάνατο. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η εναλλακτική ανάγνωση του κειμένου «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, στηριζόμενη στο πρωτότυπο κείμενο. Το πρωτότυπο της έρευνάς μας έγκειται στο εγχείρημα εφαρμογής της σημειωτικής ανάλυσης στο συγκεκριμένο γλωσσικό υλικό ως σημείο-κείμενο, με στόχο την αξιοποίηση της ανάλυσης στην εκπαίδευση. Η μέθοδος που εφαρμόζεται είναι ένα συνδυαστικό μοντέλο σημειωτικής, κριτικής ανάλυσης λόγου, αφηγηματολογικής και ποσοτικής ανάλυσης.