Εφαρμογή γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών για την καταγραφή και μελέτη ιστορικών συγκοινωνιακών δικτύων: η περίπτωση της Νοτιοδυτικής Μακεδονίας

Abstract

This doctoral thesis addresses two issues which, though seemingly independent the one from the other, are interrelated in an unusual way: One of them concerns the application of modern technology tools, such as Geographic Information Systems, when historically examining a place as to its transportation and residential networks and the other one, as an extension of the first one and using the same tools, was designed to investigate a human activity that takes up lots of space and time. That is livestock breeding with the character of transhumance or the so-called mobile livestock breeding (or: mobile livestock farming). It was considered appropriate to implement a Geographical Information System in the case study of a part of Greece which has rich and quite complex history. A part of South-Western Macedonia was chosen, namely the former provinces of Anaselitsa (or Voio) and Grevena, which are now embedded in the prefectures of Kozani and Grevena respectively. The time frame of the research encompasses the period from the last phase of the Ottoman rule in Macedonia until the Second World War. The methodology of studying the topics above, which was developed with the help of a specific Geoinformation system, led to summarizing substantial conclusions and at the same time gave visualized results. The maps created describe the situation of the study area at various times and refer to the administration area, the population composition, the seasonal movements, the communication networks, the routes of farmers and livestock etc. The digitized data stored in the geodatabase system can be also used in other fields of historical research, as well as in drafting thematic maps with different levels of information. Then, geo-data, information and thematic maps were included in a webGIS application that was designed making use of ArcGIS software and cloudGIS technology. In this way, the storage and management of the historical data make it possible to create a wider information system for the whole of Greece, which can be integrated into a global network that manages such information.

Η διδακτορική διατριβή πραγματεύεται δύο αντικείμενα που μοιάζουν ανεξάρτητα, αλλά συσχετίζονται μεταξύ τους με έναν ιδιότυπο τρόπο: Το ένα αφορά την εφαρμογή σύγχρονων εργαλείων της τεχνολογίας, όπως είναι τα γεωπληροφοριακά συστήματα, στην ιστορική διερεύνηση ενός τόπου, ως προς τα συγκοινωνιακά και οικιστικά δίκτυα και το άλλο, ως προέκταση του πρώτου και με τη χρήση των ίδιων εργαλείων, αποσκοπεί στη διερεύνηση μιας ανθρώπινης δραστηριότητας που λαμβάνει αρκετά μεγάλες διαστάσεις στο χώρο και το χρόνο. Πρόκειται για την κτηνοτροφία με το χαρακτήρα της εποχικής μετακίνησης ή τη λεγόμενη μετακινούμενη κτηνοτροφία. Δημιουργήθηκε και εφαρμόστηκε ένα γεωπληροφοριακό σύστημα για τη διερεύνηση της περίπτωσης ενός τμήματος του ελλαδικού χώρου, που διαθέτει πλούσια και αρκετά σύνθετη ιστορία. Επιλέχτηκε τμήμα της Νοτιοδυτικής Μακεδονίας και συγκεκριμένα οι πρώην επαρχίες Ανασελίτσας (ή Βοΐου) και Γρεβενών, οι οποίες σήμερα είναι ενσωματωμένες στα περιφερειακά διαμερίσματα Κοζάνης και Γρεβενών αντίστοιχα. Το χρονικό πλαίσιο, το οποίο τέθηκε σε διερεύνηση, οριοθετεί το διάστημα από την τελευταία φάση της Τουρκοκρατίας στην Μακεδονία μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η μεθοδολογία διερεύνησης των παραπάνω αντικειμένων, που αναπτύχθηκε με τη βοήθεια του συγκεκριμένου γεωπληροφοριακού συστήματος, οδήγησε στη σύνοψη ουσιαστικών συμπερασμάτων και ταυτόχρονα έδωσε οπτικοποιημένα αποτελέσματα. Δημιουργήθηκαν χάρτες που περιγράφουν την κατάσταση της περιοχής μελέτης στις διάφορες χρονικές περιόδους και οι οποίοι αναφέρονται στο χώρο διοίκησης, την πληθυσμιακή σύνθεση, τις εποχικές μετακινήσεις, στα δίκτυα επικοινωνίας, τις διαδρομές των κτηνοτρόφων και των κοπαδιών κ.λπ. Τα ψηφιοποιημένα δεδομένα βρίσκονται αποθηκευμένα στη γεωβάση του συστήματος και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε άλλα πεδία της ιστορικής έρευνας, όπως και στην παραγωγή θεματικών χαρτών με διαφορετικά είδη πληροφορίας. Επίσης, τα δεδομένα, οι πληροφορίες και οι χάρτες συμπεριλήφθηκαν σε μια διαδικτυακή εφαρμογή webGIS, βασισμένη στο λογισμικό ArcGIS με εκμετάλλευση της τεχνολογίας cloudGIS. Έτσι, οι δυνατότητες αποθήκευσης και διαχείρισης των ιστορικών δεδομένων διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός διευρυμένου συστήματος πληροφοριών για ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, το οποίο μπορεί να ενταχθεί σε ένα διεθνές δίκτυο που διαχειρίζεται παρόμοιες πληροφορίες.