Παροχή διατροφικών και άλλων υγειονομικών υπηρεσιών και δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου σε ηλικιωμένους που διαμένουν στη νησιωτική Ελλάδα

Abstract

Background: The last decades, the older population is increasing rapidly. This increase of age is associated with accumulation of various chronic diseases. Public health nutrition’s purpose is the promotion of high quality of life throughout nurition primary and secondary prevention services. The role of nutritional policy and services on the quality of life of older individuals has not been extensively studied. Τhe aim of the present study was to evaluate the association between nutritional and health services within the private and public health system (i.e., hospitals, health centers, dietitian’s presence, completence of nutritional sessions etc.,) and older people’s health status. Methodology: During 2010, information on nutritional services provided in nine Greek Islands and Cyprus Republic was retrieved through interviews of almost all dieticians (n=88) working in these islands. Participation rates amongst the dieticians: two dieticians from Naxos (100% participation rate), 2 from Syros (50%), 4 from Lesvos (100%), 1 from Zakynthos (100%), 12 from Crete (60%), 3 from Cephalonia (100%), 9 from Corfu (50%), and 55 from Cyprus Republic (39%) were interviewed. In Samothrace and Limnos islands there were no dieticianspractising. The health status (i.e., prevalence of hypertension, diabetes, hypercholesterolemia, obesity) of the older population studied was retrieved from the Mediterranean islands study (MEDIS) where enrolled 744 males (75±7 years old) and 742 females (73±7 years old). Results: The main reason for an older person visiting a dietician was the treatment of diabetes while a small percentage was visited them for prevention reasons. The majority of older individuals visited the dietician after a physician’s recommendation and financial reasons were the major reasons for ceasing to visit the dietician. A reverse relation was observed between the duration of presence of nutritional services (public or private) on an island and the prevalence of hypertension, hypercholesterolemia, diabetes, and obesity. Moreover, people living in these islands had higher adherence to the Mediterranean diet (p=0,04) and better average macronutrients consumption (p<0,001), as well. Moreover, the presenc of public health care units (primary and secondary) that also contained a dietetic department seems to associated with lower presence of CVD risk factors in the elderly population Furthermore, according to CART analysis, the number of cardiovascular risk factor almost sub-tripled if one island had dietetic support for at least 5 years remains quite low if there was collaboration between dieticians and physicians. Also the burden of cardiovascular risk factors remained in low rates if the elderly comply with the dietetic consultations. Conclusions: Dietitian’s role and the role of nutritional services within the health system may contribute to improved health and quality of life among older populations. Enhancing nutritional services within the health care system may contribute to improve the quality of life of older adults. The health care system, have to shift the provided health care services from curative to preventive; and therefore,strong emphasis should be given on health promotion and enhancement of nutritional services. Public health nutrition is able to contribute to population’s dietary habits and quality of life, but organized actions needed with support from the government and community stakeholders.

Εισαγωγή: Τα τελευταία χρόνια το προσδόκιμο επιβίωσης ακολουθεί έναν έντονο ρυθμό αύξησης, παγκοσμίως. Η αύξηση όμως της ηλικίας του πληθυσμού σχετίζεται και με αύξηση της εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων. Η διατροφή μέσω της δημόσιας υγείας έχει ως στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, μέσω της πρωτογενούς, αλλά και της δευτερογενούς πρόληψης. Οι διαιτολογικές υπηρεσίες και η επίδραση τους στην κατάσταση υγείας των ηλικιωμένων έχει ελάχιστα διερευνηθεί μέχρι σήμερα. Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν να αποτιμηθεί η συσχέτιση ανάμεσα στην κατανομή παρεχόμενων διαιτολογικών και άλλων υγειονομικών υπηρεσιών τόσο από δημόσιους όσο και ιδιωτικούς φορείς (δηλ., νοσοκομεία δευτεροβάθμιας περίθαλψης, κέντρα υγείας, παρουσία διαιτολόγου, διατροφικές συνεδρίες και ολοκλήρωσή τους κτλ) με δείκτες υγείας, σε ηλικιωμένα άτομα που διαμένουν στη νησιωτική Ελλάδα και την Κύπρο. Μεθοδολογία: Το 2010, συλλέχθηκαν πληροφορίες που αφορούσαν στις διαιτολογικές υπηρεσίες από εννέα ελληνικά νησιά και την Κύπρο, μέσω συνεντεύξεων από όλους σχεδόν τους διαιτολόγους (ν=88). Το ποσοστό συμμετοχής ανά νησί ήταν: Νάξος 100%, Σύρος 50%, Λέσβος 100%, Ζάκυνθος 100%, Κρήτη 60%, Κεφαλονιά 100% Κέρκυρα 50%, Κύπρος 39%, Σαμοθράκη και Λήμνος 0%. Επιπλέον η κατάσταση υγείας του ηλικιωμένου πληθυσμού (επιπολασμός διαβήτη, υπέρταση, υπερχοληστερολαιμία, παχυσαρκία) βασίστηκε σε στοιχεία από την επιδημιολογική μελέτη MEDIS που αφορούσε 744 άνδρες (75±7 ετών) και 742 γυναίκες (73±7 ετών), μόνιμους κατοίκους των προαναφερθέντων νησιών. Αποτελέσματα: Ο κύριος λόγος που οι ηλικιωμένοι ζήτησαν διαιτολογική υποστήριξη ήταν η ρύθμιση της γλυκόζης, ενώ μικρό ποσοστό επισκέφθηκε διαιτολόγο για προληπτικούς λόγους. Η πλειονότητα των διαιτολόγων δήλωσε πως οι ηλικιωμένοι, ζητούν την αρωγή τους με προτροπή ιατρού, ενώ ο κύριος λόγος, διακοπής των συνεδριών ήταν οικονομικός. Αντίστροφη σχέση παρατηρήθηκε μεταξύ της διάρκειας παρουσίας διαιτολογικών υπηρεσιών (δημόσιων ή ιδιωτικών) σε ένα νησί και του επιπολασμού παχυσαρκίας, υπερχοληστερολαιμίας, υπέρτασης και διαβήτη. Επιπρόσθετα, στα νησιά όπου παρέχονταν διαιτολογικές υπηρεσίες οι ηλικιωμένοι παρατηρήθηκε πως επιδεικνύουν υψηλότερο βαθμό υιοθέτησης της μεσογειακής δίαιτας (p=0,04) και βελτιωμένη πρόσληψη μακροθρεπτικών συστατικών (p<0,001). Επιπλέον, η παρουσία δημόσιων μονάδων υγείας με ενεργά τμήματα διατροφής, φάνηκε να συσχετίζεται με την παρουσία μικρότερου επιπολασμού παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου στον ηλικιωμένο πληθυσμό αναφοράς. Περαιτέρω μάλιστα ανάλυση έδειξε πως ο αριθμός των παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου στον πληθυσμό αναφοράς υπό-τριπλασιάζεται, αν στο νησί υπάρχει διαιτολογική υποστήριξη για >5 έτη, και παραμένει μικρότερος του αναμενομένου, αν οι γιατροί ζητούν τη συμμετοχή διαιτολόγου στη θεραπεία του ασθενούς. Τέλος ο αριθμός παραμένει μικρότερος του πληθυσμιακού μέσου, όταν υπάρχει συμμόρφωση των ηλικιωμένων ατόμων στις διατροφικές οδηγίες. Συμπεράσματα: Ο ρόλος του διαιτολόγου είναι καθοριστικός και οι διαιτολογικές υπηρεσίες που αυτός προσφέρει, διαμέσου του συστήματος της υγείας, φαίνεται πως μπορούν να συνεισφέρουν αποτελεσματικά στην πρόληψη και τη βελτίωση της καρδιαγγειακής υγείας του ηλικιωμένου νησιωτικού πληθυσμού. Περαιτέρω, η ενίσχυση της παροχής των διαιτολογικών υπηρεσιών μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στα άτομα της τρίτης ηλικίας. Κατά συνέπεια, το δημόσιο σύστημα υγείας επιβάλλεται να αναδιοργανώσει τις προσφερόμενες υπηρεσίες από «θεραπευτικές» σε υπηρεσίες «πρόληψης», δίνοντας έμφαση στην προώθηση της υγείας, την πρόληψη των χρόνιων νοσημάτων και την ενίσχυση των διαιτολογικών υπηρεσιών.