Ο παιδαγωγός Θεόδωρος Κάστανος και το σχολείο εργασίας στην Ελλάδα: η ζωή και η δράση του Θ. Κάστανου με επίκεντρο την εφαρμογή του σχολείου εργασίας στην Ελλάδα

Abstract

This thesis, documents the life and action of the educator Theodore Kastanos. It aims at exploring his work (educational, social and national), presenting in a systematic and critical way his efforts to implement the New School in Greece and recording and justifying the reactions or the persecution against him on the part of the State as well as groups or individuals. Following the discipline of the historical interpretive method, an attempt was made first to record the events based on the data the sources provide us with, both archival and published and then try to compose and interpret them in a creative way. In view of these data, the thesis is not simply a chronological report of events, although the presentation of Kastanos’ life and action followed a chronological order, with the occasional retrogression from one period to another. An attempt was made to critically synthesize the data reflecting both the pedagogical, social and national action of the 'unknown' Kastanos for decades, and the formulation and implementation of his pedagogical principles in practice, which establish him as a distinguished educator of the educational reform movement of the early twentieth century in Greece. As the action of historic figures can be understood and adequately assessed only with reference to the conditions in which it was formed and expressed, it was attempted to integrate Kastanos’ action into its historical political, social and educational context each period. His educational daily practice was also of particular importance and complied with his pedagogical perceptions as they were reflected in his writings. What we primarily were interested in was to research whether Kastanos’ theoretical principles reflected his pedagogical practice as well. What needs to be stressed is that the data collected prove that his pedagogical perceptions resulted from his pedagogical action.

Η διατριβή, αποτυπώνοντας τη ζωή και τη δράση του παιδαγωγού Θεόδωρου Κάστανου, αποσκοπεί στην εξέταση και διερεύνηση του έργου του (παιδαγωγικού, κοινωνικού και εθνικού), στην συστηματική και κριτική παρουσίαση των προσπαθειών του για την εφαρμογή του Σχολείου Εργασίας στην Ελλάδα και στην καταγραφή και αιτιολόγηση των αντιδράσεων ή των διώξεων εναντίον του εκ μέρους της επίσημης πολιτείας, συγκεκριμένων ομάδων ή μεμονωμένων ατόμων. Έγινε προσπάθεια, σύμφωνα με την ιστορική ερμηνευτική μέθοδο, να καταγραφούν πρώτα τα γεγονότα με βάση όσα στοιχεία μάς παρέχουν οι πηγές, αρχειακές και δημοσιευμένες, και ύστερα να επιχειρηθεί η δημιουργική σύνθεση και η ερμηνεία τους. Με αυτά τα δεδομένα η εργασία δεν είναι απλώς μια χρονολογική έκθεση γεγονότων και πράξεων (παρόλο που στην παρουσίαση της ζωής και της δράσης του Κάστανου ακολουθήθηκε χρονολογική σειρά, με τις αναγκαίες βέβαια παλινδρομήσεις από τη μια περίοδο στην άλλη), αλλά καταβλήθηκε προσπάθεια κριτικής σύνθεσης των στοιχείων που αποτυπώνουν τόσο την παιδαγωγική, κοινωνική και εθνική δράση του «άγνωστου» επί δεκαετίες Κάστανου όσο και τη διαμόρφωση και την εφαρμογή στην πράξη των παιδαγωγικών του αρχών, οι οποίες τον αναδεικνύουν σε έναν κορυφαίο παιδαγωγό της μεταρρυθμιστικής παιδαγωγικής κίνησης των αρχών του εικοστού αιώνα στην Ελλάδα. Επειδή η δράση των ιστορικών προσώπων μπορεί να κατανοηθεί και να αξιολογηθεί επαρκώς μόνο σε συνάρτηση με τις συνθήκες μέσα στις οποίες διαμορφώνεται και εκδηλώνεται, επιχειρήθηκε η ένταξη της δράσης του Κάστανου στο ιστορικό της πλαίσιο και στις πολιτικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές παραμέτρους κάθε περιόδου. Δόθηκε παράλληλα ιδιαίτερη σημασία στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη του, την οποία προσπαθήσαμε να συνδυάσουμε με τις παιδαγωγικές αντιλήψεις του έτσι όπως αποτυπώνονται στα κείμενά του. Εκείνο που πρωταρχικά μας ενδιέφερε ήταν να διερευνηθεί αν ό,τι ο Κάστανος διατύπωσε σε θεωρητικό επίπεδο δεν έμεινε στο επίπεδο αυτό, αλλά διοχετεύτηκε στην παιδαγωγική πράξη του. Τελικά σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέξαμε, αποδεικνύεται ότι η παιδαγωγική θεωρία του προέκυψε από την παιδαγωγική πράξη του.