Ομιλιάριον Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ιερέως Μάρκου κυρίας Αγγέλων Χάνδακος: κριτική έκδοση

Abstract

The subjects of this doctoral thesis are the study and the critical edition of the Homiliarion (collection of homilies) on the Great Lent of Father Markos, the preacher in the orthodox cathedral named “Kyria ton Angelon” in Candia (16 cent.). We study, through the saved manuscripts, the collection of homilies from Monday of the first week to the Good Friday, the literary genre of Homiliarion and we critically edit it. Father Markos (16th c.) undertakes the responsibility to teach the greek language and the orthodox faith to the flock. Living in an atmosphere of cultural congregation between conquered (Cretans) and conquerors (Venetians), having pastoral action in the orthodox cathedral of Candia, he creatively continues the homiletic tradition enriching it with new characteristics in the style, the structure and the content of the Homiliarion on the Great Lent.

Aντικείμενο της διδακτορικής διατριβής είναι η μελέτη και η κριτική έκδοση του ομιλιαρίου της Μεγάλης Τεσσαρακοστής του ιερέα Μάρκου, της Κυρίας των Αγγέλων του Χάνδακα. Εξετάζεται η συλλογή ομιλιών για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, από τη Δευτέρα της α΄ εβδομάδας των Νηστειών έως και τη Μεγάλη Παρασκευή. Μελετάται το γραμματειακό είδος του Ομιλιαρίου, η ένταξη του εξεταζόμενου ομιλιαρίου σε συγκεκριμένη κατηγορία-τύπο ομιλιαρίου και ειδικότερα η κριτική έκδοση του ομιλητικού κειμένου του π. Μάρκου, έπειτα από προσεκτική ανάγνωση και αντιβολή των χειρογράφων που το περιέχουν. Προτάσσεται εισαγωγή, στην οποία συζητούνται θέματα όπως είναι η χειρόγραφη παράδοση του κειμένου, το ζήτημα της χρονολόγησης και της πατρότητας του ομιλιαρίου, το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ζει και δρα ο συγγραφέας-συντάκτης του ομιλιαρίου, η γλώσσα, οι πηγές και η ιδιαίτερη αξία του εν λόγω ομιλητικού κειμένου. Ο ιεροκήρυκας Μάρκος (16ου αι.) αναλαμβάνει, ελλείψει συστηματικής δημόσιας ελληνορθόδοξης εκπαίδευσης και με δεδομένη την εναλλασσόμενη θρησκευτική πολιτική των Ενετών έναντι των Κρητών, να διδάξει τη γλώσσα και την πίστη στο ποίμνιό του. Ζώντας σε μια ατμόσφαιρα πολιτισμικού συγκρητισμού κατακτημένων και κατακτητών, έχοντας ποιμαντική δράση στον ορθόδοξο καθεδρικό ναό της Κυρίας των Αγγέλων του Χάνδακα και καλλιεργώντας το προσωπικό του ενδιαφέρον για τα πνευματικά, ως λειτουργός και κήρυκας του ευαγγελικού λόγου, προσλαμβάνει δημιουργικά την ομιλητική παράδοση των προκατόχων του και πρωτοτυπεί στο ύφος, στη δομή και στο περιεχόμενο του Ομιλιαρίου της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, συμβάλλοντας καθοριστικά στην εξέλιξη του είδους.