Κλαύδιου Πτολεμαίου γεωγραφική Ὑφήγησις: ψηφιακή ανάλυση, αξιολόγηση, επεξεργασία και απεικόνιση των συντεταγμένων του ελληνικού χώρου, της μεσογείου και του εύξεινου πόντου με βάση 4 κώδικες και 15 έντυπες εκδόσεις, από τον urbinas graecus 82 (13ος αι.) μέχρι σήμερα: ο νέος κατάλογος "geoptolemy-θ"

Abstract

In the 2nd cent. A.D., Claudius Ptolemy in his Γεωγραφική Ὑφήγησις (Geographia) collects critically all the available geographic and cartographic knowledge of his times. In his important work he gives not only the verbal and numerical geographic description of the known world at the Roman times but also the instructions for the mapping of the spherical earth on a cartographic plane, a map, using the geographic coordinates of ~6500 points on the terrestrial surface. His method, which is in fact the foundation of mathematical cartography, it is still valid and used for the representation of the globe on a map, analogue and/or digital.The subject of this dissertation is following the revival of the interest for Ptolemy’s Geographia, concentrated basically on the numerical part of Geographia’s content. The spatial field of interest is the “central” geographic region of Ptolemy’s work, namely Mediterranean and the Black Sea, with a special interest in the area of Greece. The idea is to create a new catalogue of coordinates for this region, based on a meticulous and systematic comparative analysis of 19 Geographia manuscripts and printed editions, from 13th c. up to our years. The new Catalogue is mapped and compared in correspondence with modern maps. Relevant cartographic analysis leads to the derivation of a new map model of the geospatial relation between the geometry of Ptolemy’s Geo¬gra¬phia representation and the modern counterpart associated to the spatial deformation patterns in the latitude and longitude distribution.Experiments concerning the Tabula X of Europe maps, in some Geographia editions processed with the aid of the available coordinates, show the degree of consistency between the numerical part of Geographia and the maps created for insertion in certain Geographia editions, which are, in principle, supposed to be produced with respect to the corresponding coordinates. The results confirm the validity of the experiment, showing that the method, suggesting standardization in the process, allows a valuable investigation on the until now hidden relation between the coordinates and maps but also between maps and maps especially those belonging to the same family, as it is described in the relevant literature. The text is documented with almost 689 footnotes, 123 original Tables and 374 Figures, including the original “genealogy tree” of Ptolemy’s Geographia from the origins in 12th – 13th c. to 2006, the original standardized maps for the evaluation of the coordinates and the 30 maps representing the results of cartographic analysis of the geometry of the Ptolemaic map, with respect to the actual map models, associated with the relevant deformation representations, in the terms of latitude and longitude.

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος, στο έργο του Γεωγραφική Ὑφήγησις, του 2ο αι. μ.Χ., συγκεντρώνει τις χαρτογραφικές γνώσεις της εποχής του, δίνει οδηγίες για την κατασκευή χάρτη με την απεικόνιση της σφαιρικής Γης στο επίπεδο, θέτοντας έτσι σε επιστημονική βάση την κατασκευή χαρτών με μέθοδο η οποία ισχύει μέχρι σήμερα, και καταγράφει 6500 τόπους του τότε γνωστού κόσμου με την ονομασία και τις γεωγραφικές τους συντεταγμένες.Η παρούσα διατριβή εστιάζεται κυρίως στο αριθμητικό μέρος της Γεωγραφίας για τον γεωγραφικό χώρο της Μεσογείου, της Ελλάδας και του Εύξεινου Πόντου και ειδικότερα στην ανάλυση των συντεταγμένων των τοπωνυμίων που καταγράφονται σε 4 κώδικες και 15 έντυπες εκδόσεις της, από τον 13ο αι. μέχρι τις μέρες μας. Σκοπός της έρευνας είναι η δημιουργία ενός νέου διορθωμένου Καταλόγου συντεταγμένων της Γεωγραφίας για την περιοχή ενδιαφέροντος και η μελέτη των πτολεμαϊκών συντεταγμένων που καταγράφονται σε αυτήν, σε σχέση με τις αντίστοιχες σημερινές τιμές, ώστε να δοθεί ένα νέο χαρτογραφικό μοντέλο της χωρικής σχέσης μεταξύ της πτολεμαϊκής και της σημερινής γεωμετρίας στη γεωγραφική συγκεκριμένη περιοχή. Για τον σκοπό αυτό γίνεται η χαρτογραφική επεξεργασία των συντεταγμένων των τοπωνυμίων του καταλόγου GeoPtolemy-, η αναγωγή των τιμών μετά την απαλοιφή συστηματικών χωρικών τάσεων των διαφορών του γεωγραφικού πλάτους και μήκους και η ανάλυση των παραμορφώσεων του πτολεμαϊκού χάρτη σε σχέση με τον σύγχρονο. Τμήμα της διατριβής αποτελεί η μελέτη των βέλτιστων σφαιρών που προσαρμόζονται καλύτερα στις πτολεμαϊκές συντεταγμένες των περιοχών και η σύγκριση του νέου καταλόγου συντεταγμένων με χαρακτηριστικούς χάρτες, οι οποίοι προέρχονται από εκδόσεις της πτολεμαϊκής Γεωγραφίας, αλλά και των χαρτών μεταξύ τους, καταλήγοντας σε συμπεράσματα σχετικά με τις μεθόδους σύνταξης των χαρτών. Στα συμπεράσματα ανακεφαλαιώνονται τα αποτελέσματα της μελέτης, ελέγχεται η ικανοποίηση των κινήτρων και των στόχων που είχαν τεθεί στην αρχή της εργασίας και υπογραμμίζονται τα κυριότερα ευρήματα, ενώ διατυπώνονται σκέψεις για τη συνέχιση της έρευνας σε διάφορα θέματα, που προέκυψαν σε κάθε στάδιο της έρευνας.Η εργασία συμπληρώνεται από 689 υποσημειώσεις στα κεφάλαια, βιβλιογραφικές και σχολιασμούς, από 123 αναλυτικούς πίνακες τιμών και από 374 εικόνες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται ο “γενεαλογικός” χάρτης των εκδόσεων, οι τυποποιημένοι συγκριτικοί χάρτες των συντεταγμένων και οι 30 χάρτες με τα αποτελέσματα της χαρτογραφικής ανάλυσης της γεωμετρίας του πτολεμαϊκού χάρτη σε σχέση με σημερινό πρότυπο και τις απεικονίσεις των σχετικών παραμορφώσεων.