Η πολυφωνία στο φλάουτο: μια ερευνητική, ερμηνευτική και διδακτική προσέγγιση

Abstract

In the years after 1950, multiphonics were extensively used by a variety of composers, leading to acoustic surveys by both performers and scientists. However, the real "secrets" that cause the appearance of the special pitch material as well as the reasons of its acoustical behaviour remained merely theoretical and undelivered to performers. In the 21st century multiphonics are still unspecified as far as their behavior is concerned, their pitch and timbre are described differently in various sources of reference, therefore causing confusion in their use by composers and performers alike. The search for a concrete and practical approach that would be generally valid and apply to their behavior led to this dissertation. The different functions of the flute holes in the variety of constellations and registers has been an impressing discovery that provided the “key” for a new organization and documentation of the multiphonics. The thesis is divided into an introduction and eight chapters. The introduction discusses the originality of the subject and the necessity for a new method of documentation. The first chapter lists a variety of flutes from many different musical traditions making specific reference to their multiphonic techniques. It also summarizes the most important 20th century literature on the flute, focusing on relevant references on multiphonics. Chapter 2 and 3 summarize the basic topics of flute acoustics, preceeding the principles of a systematic categorization of the flute fingerings which are developed later on for the classification of multiphonics. The leading topic of the thesis is developed in Chapter 4, where both the functioning of open holes and the ways they affect the production of pitch in each register are explained. Selected examples include fingerings and their acoustic analysis. Chapter 5 contains 487 combinations of basic fingerings organised by serial closure of the holes, ascending in semitones across tonal regions. They are evaluated in a chart of 300 fingerings that examines their pitch resolutions and sound characteristics. Chapter 6 elaborates on and provides a guide to the application of multiphonics. Chapter 7 summarizes the basic terminology for acoustic issues and flute construction in the Greek language. In conclusion, Chapter 8 presents all possible multiphonics of 40 selected fingerings referring to charts 5.3 and 5.4, recorded on Audio-CD by the author.

Η ανακάλυψη πολυήχων στη σύγχρονη δημιουργία μουσικών έργων από το 1950 οδήγησε εκτελεστές και επιστήμονες σε ακουστικές έρευνες. Ωστόσο, τα πραγματικά «μυστικά» για τα ακουστικά δεδομένα και τον λόγο της εμφάνισής τους παραμένουν ανεξήγητα∙ η πλειοψηφία των συγγραμμάτων είτε παρέχουν θεωρητική ακουστική ανάλυση του φαινομένου, είτε αποτελούν συλλογές με φθογγικό υλικό. Η παρούσα διατριβή, στηριζόμενη στις υπάρχουσες ακουστικές μελέτες, θέλει να συμβάλλει στην αποκάλυψη του λόγου ύπαρξης των πολυήχων στο φλάουτο. Εξετάζει, με ακουστικά κριτήρια, τη λειτουργία της δακτυλοθεσίας και τη σχέση της με τη στήλη του αέρα. Εξηγεί επίσης πως προκύπτουν οι συνηχήσεις και το φθογγικό τους υλικό. Η διατριβή χωρίζεται σε μια εισαγωγή και οκτώ κεφάλαια. Στην εισαγωγή συζητείται η πρωτοτυπία του θέματος και αναπτύσσονται οι λόγοι για την αναζήτηση μιας επιστημονικής τεκμηρίωσής του. Στο πρώτο κεφάλαιο συλλέγονται και περιγράφονται συγγενή είδη φλάουτων από διάφορες ευρωπαϊκές και έξω-ευρωπαϊκές μουσικές παραδόσεις, και αναφέρεται η χρήση πολυηχητικών τεχνικών τους. Επίσης, παρουσιάζεται περιληπτικά όλη η σημαντική βιβλιογραφία του 20ου αιώνα σχετικά με το φλάουτο, επικεντρώνοντας στις σχετικές με τους πολυήχους αναφορές. Το Κεφάλαιο 2 συνοψίζει τα γενικά θέματα ακουστικής του φλάουτου, και εισάγει την θεματική ορολογία στην Ελληνική γλώσσα. Το Κεφάλαιο 3 παρέχει την συστηματική κατηγοριοποίηση της δακτυλοθεσίας, η οποία είναι η αφετηρία για την ταξινόμηση των πολυήχων στο Κεφάλαιο 4. Συγκεκριμένα αναπτύσσεται η κεντρική σκέψη της διατριβής, η οποία βασίζεται στον τρόπο λειτουργίας της δακτυλοθεσίας σε συνδυασμό με την συμπεριφορά της στήλης του αέρα παράλληλα με την ακουστική θέση στην περιοχή υπερφυσήματος. Συμπεριλαμβάνει επιλεγμένα παραδείγματα δακτυλισμών και την ακουστική ανάλυσή τους. Στο Κεφάλαιο 5 παρουσιάζεται ο πίνακας του μηχανισμού του φλάουτου με τα σύμβολα της δακτυλοθεσίας. Ακολουθούν τα διαγράμματα 487 βασικών δακτυλισμών, οι οποίοι εξετάζονται σε όλους τους δυνατούς συνδυασμούς φθόγγων που μπορούν να συνηχούν ανά περιοχή υπερφυσήματος. Συνοδεύονται από λεπτομερή ανάλυση 300 δακτυλισμών με καταγραφή των πολυήχων και των χαρακτηριστικών τους. Στο Κεφάλαιο 6 αναπτύσσεται ο τρόπος εκμάθησης των πολυήχων με λεπτομερή καθοδήγηση. Στο Κεφάλαιο 7 συνοψίζεται η χρησιμοποιούμενη βασική ορολογία για τα θέματα ακουστικής και κατασκευής του φλάουτου στην Ελληνική γλώσσα, συνοδευόμενη από την αντίστοιχη διεθνή ορολογία στα Γερμανικά και Αγγλικά.