Κώστας Τσαγκαράδας: ένας πηλιορείτης λόγιος στην Αίγυπτο των αρχών του 20ού αι.: αρχειακή, γραμματολογική, λογοτεχνική και πολιτισμική εξέταση του έργου του

Abstract

The purpose of this thesis is to study the work of the Greek writer Kostas Tsagaradas who lived in Egypt at the beginning of the 20th century. A research, classification and recording of his personal file/archive has been taken place, an extensive report to the historic, cultural and economic context of his time has been evaluated and data which refer to the writer’ s life and social action have been written down.The most important and original parameters of Tsagaradas’ whole literary and no literary work, published and unpublished, were studied and examined through a literary and a cultural approach. The thesis is divided into four parts and is followed by a special and a general bibliography and critiques about the writer. At the end two appendixes are attached, the one with interviews from persons who knew the writer and his epoch and the other includes the classification diagram of the writer’s file, the catalogue of his mail senders and receivers, the bookcovers, the contents and the summaries of all his works, and some photos from his personal file as well.The outcomes-conclusions of this thesis can be summarized as above: 1. Tsagaradas’ work is an avant-garde work about Egypt from a Greek writer and it belongs to the Modern Greek literal relations to East. 2. The fictional heroes are par excellence natives from Egypt. 3. The fictional context, referring to the old and new Egypt as the whole Tsagaradas’ work, reflects his ideas and his feelings which are fully established in the Egyptian society, in which the writer feels that he belongs contrary to the orientalists who are establishing their works far away from there. 4. It is remarkable the subversive imagery of the Other in his work, the familiarity and the sympathy towards him. Tsagaradas has created a cultural imagery about the Egyptian, the Other, in eccentric terms away from the stereotype picture of the Egyptian, establishing a new approach for the Modern-Greek literature. 5. His work inaugurates an interesting dialogue with the arab civilization –an attitude till then rejected or inactive- but also an avant-garde multicultural thought. 6. Tsagaradas contributed to the predominance and the establishement of the demoticism, while the multicultural identity of his work has created a communication channel between Greek, Egyptian and also western European civilization.

Σκοπός της διατριβής ήταν να μελετήσει το έργο του λογοτέχνη και λογίου Κώστα Τσαγκαράδα που έζησε στην Αίγυπτο των αρχών του 20ού αι. Ερευνήθηκε, καταγράφηκε και ταξινομήθηκε το προσωπικό αρχείο του συγγραφέα, έγινε εκτενής αναφορά στο ιστορικό, πολιτισμικό και οικονομικό πλαίσιο της εποχής, καταγράφηκαν τα στοιχεία που αφορούν το βίο και την κοινωνική δράση του συγγραφέα. Μελετήθηκε το σύνολο του λογοτεχνικού έργου, δημοσιευμένου και ανέκδοτου, και έγινε ανάλυση σημαντικών και πρωτότυπων παραμέτρων του μέσα από γραμματολογική, λογοτεχνική και πολιτισμική προσέγγιση. Εξετάστηκε το σύνολο του χρηστικού του έργου, δημοσιευμένου και αδημοσίευτου. Η διατριβή είναι χωρισμένη σε τέσσερα μέρη. Ακολουθεί ειδική και γενική βιβλιογραφία, καθώς και κριτικογραφία της εποχής για τον συγγραφέα. Στο τέλος επισυνάπτονται δύο παραρτήματα, ένα με απομαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις προσώπων που γνώριζαν το συγγραφέα και την εποχή και ένα που περιλαμβάνει διάγραμμα ταξινόμησης του αρχείου του συγγραφέα, κατάλογο αποστολέων και παραληπτών της αλληλογραφίας που διατηρούσε , τα εξώφυλλα, τους πίνακες περιεχομένων και τις περιλήψεις όλων των έργων του, καθώς και φωτογραφίες από το αρχείο του. Τα αποτελέσματα-συμπεράσματα της διατριβής μπορούν να συνοψισθούν στα εξής: 1.Το έργο του Τσαγκαράδα αποτελεί πρωτοπόρο έργο από Έλληνα δημιουργό για τη νεότερη Αίγυπτο και ανήκει στις γραμματειακές επαφές του νεότερου ελληνισμού με την Ανατολή. 2.Οι μυθιστορηματικοί ήρωες είναι κατεξοχήν ιθαγενείς της Αιγύπτου. 3.Το μυθιστορηματικό πλαίσιο, η παλαιότερη και η σύγχρονη Αίγυπτος, και το έργο του Τσαγκαράδα, έκφραση των ιδεών και των αισθημάτων του δημιουργήθηκε μέσα στην αιγυπτιακή κοινωνία στην οποία ο ίδιος είναι πλήρως εγκλιματισμένος σε αντίθεση με ανάλογα έργα οριενταλιστών που γράφουν για εξωτικούς τόπους εκ του μακρόθεν. 4.Αξιοσημείωτη η ανατρεπτική εικονοποιία του Άλλου στο έργο του, η οικειότητα και η συμπάθεια προς αυτόν. Ο Τσαγκαράδας συνέθεσε μια πολιτισμική εικονοποιία για τον Αιγύπτιο, τον Άλλο, που δεν υπήρχε ανάλογη στη νεοελληνική γραμματεία, ανατρεπτική, που επανεγγράφει τη στερεοτυπική εικόνα του Αιγυπτίου με έκκεντρους όρους. 5.Εγκαινιάζει μια ενδιαφέρουσα διαλεκτική με τον αραβικό πολιτισμό –στάση έως τότε απορριπτέα ή ανενεργή- καθώς και μια πρωτοποριακή για την εποχή του πολυπολιτισμική σκέψη και οπτική. 6.Συνέβαλε στον αγώνα για την επικράτηση και καθιέρωση του δημοτικισμού, ενώ ο πλουραλισμός και η πολυπολιτισμική ταυτότητα του έργου του αποτέλεσαν δίαυλο επικοινωνίας του ελληνικού πολιτισμού με τον αιγυπτιακό αλλά και το δυτικοευρωπαϊκό.