Μετανάστευση και ψυχική υγεία: μελέτη των ψυχικών διαταραχών και των αναγκών μεταναστών που απευθύνονται στις υπηρεσίες του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης

Abstract

The aim of this thesis is to explore mental health problems of immigrants who use the inpatient and outpatient services of the Psychiatric Hospital of Thessaloniki (PHT). For the retrospective part of the study, all immigrants and natives hospitalized in 2001 and 2009 (total number of admissions 1863 and 2117 respectively) were compared, regarding socio-demographic and clinical characteristics. For the prospective study of inpatients, immigrants were compared with indigenous whereas for the study of outpatient immigrants a special unit called ‘Transcultural Outpatient Clinic’ was developed. For all patients included in the prospective study (52 immigrants, 39 natives), detailed socio-demographic and clinical data were recorded. Psychopathology (BPRS, Hamilton-24, CGI, GAF), quality of life (Manchester Short Assessment of Quality of Life) and satisfaction from treatment were assessed (Clients’ Scale for Assessment of Treatment). Both patients’ help-seeking behaviour (National Comorbidity Survey, USA) and explanatory models of illness (Short Explanatory Model Interview) were also evaluated. All data concerning the cultural background and migratory experiences of immigrants were gathered. According to the findings of the study, immigrant patients of the PHT are mainly citizens from countries of the former Soviet Union (predominance of Georgia), usually of Greek origins, who reside in Greece for many years. The recorded under-representation of Albanians may suggest different manners of help-seeking behaviour. Immigrants and natives do not differ significantly regarding the registered clinical and hospitalization data. Although immigrants appear more often without social insurance, both immigrant and native patients experience adverse socio-economic conditions. They are moderately satisfied with the quality of their lives yet satisfied with the quality of psychiatric care. Seeking help from a professional does not seem to be a problem for any of the groups, there is however evidence for stigmatization of mental illness in immigrants as well. The majority of immigrants accept that psychological problems may constitute an illness, they use appropriate psychiatric terms to name this illness and no particular cultural beliefs seem to affect their attitudes. They identify predisposing factors and they acknowledge both the importance of stressful life events and the impact of the mental disorder on their lives. The majority of patients express positive attitudes towards medication, there is however evidence that immigrant inpatients under-estimate the severity of their illness and they have poorer insight in comparison to native inpatients and immigrant outpatients. In our sample, immigrants retain strong ties both within the family and within their ethnic group and they appear with high levels of acculturation. Satisfactory adaptation to the Greek society is associated with less severe illness and with higher levels of life satisfaction. Only adversities at the pre-migratory stage – and not after settlement in Greece - are associated with severe illness and with lower levels of life satisfaction. In conclusion, cultural background and migratory status are not associated with psychopathology and clinical presentation of the illness. Both immigrant and native patients share a low socio-economic status and a severe/chronic mental disorder and as a result they appear as a more or less homogeneous group, with only slight differences.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση των ψυχικών διαταραχών των μεταναστών που απευθύνονται στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ), είτε ως εξωτερικοί είτε ως νοσηλευόμενοι ασθενείς. Η έρευνα περιλαμβάνει δύο σκέλη, ένα αναδρομικό και ένα προοπτικό. Για την αναδρομική μελέτη συγκρίθηκαν κοινωνικο-δημογραφικά και κλινικά στοιχεία του συνόλου των νοσηλευθέντων στο ΨΝΘ μεταναστών κατά τα έτη 2001 και 2009 με τα αντίστοιχα των γηγενών ασθενών (σύνολο νοσηλειών 1863 και 2117 αντίστοιχα). Για το προοπτικό σκέλος μελετήθηκαν μετανάστες ασθενείς που νοσηλεύτηκαν στο ΨΝΘ και συγκρίθηκαν με γηγενείς νοσηλευόμενους. Επίσης, οργανώθηκε στο ΨΝΘ το Διαπολιτισμικό Εξωτερικό Ιατρείο για τη μελέτη των μεταναστών ασθενών που αναζητούσαν βοήθεια από τα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία του Νοσοκομείου. Για όλους τους ασθενείς της προοπτικής μελέτης (52 μετανάστες, 39 γηγενείς) καταγράφηκαν λεπτομερώς κοινωνικο-δημογραφικά και κλινικά χαρακτηριστικά. Εκτιμήθηκε η ψυχοπαθολογία (BPRS, Hamilton-24, CGI, GAF), η ποιότητα ζωής (Manchester Short Assessment of Quality of Life), η ικανοποίηση από τη θεραπεία (Clients’ Scale for Assessment of Treatment), η στάση σχετικά με την αναζήτηση βοήθειας (National Comorbidity Survey, USA) και τα επεξηγηματικά μοντέλα νόσου (Short Explanatory Model Interview). Για τους μετανάστες ασθενείς συλλέχθηκαν στοιχεία για το πολιτισμικό τους υπόβαθρο και τις εμπειρίες της μεταναστευτικής διαδικασίας. Τόσο από την αναδρομική όσο και από την προοπτική μελέτη διαπιστώνεται ότι οι μετανάστες ασθενείς στο ΨΝΘ προέρχονται κυρίως από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (κυρίαρχη η Γεωργία), έχουν συχνά Ελληνικές ρίζες και διαμένουν στην Ελλάδα πολλά χρόνια. Υπάρχουν ενδείξεις για υπο-εκπροσώπηση των Αλβανών μεταναστών και για πιθανόν διαφορετικά μοντέλα αναζήτησης βοήθειας στις δύο μεταναστευτικές ομάδες. Δε διαπιστώνονται σημαντικές διαφορές μεταξύ μεταναστών και γηγενών ασθενών ως προς τα κλινικά χαρακτηριστικά και τα χαρακτηριστικά νοσηλείας. Οι μετανάστες είναι συχνότερα ανασφάλιστοι από τους γηγενείς, όμως και οι δύο πληθυσμοί βιώνουν δυσχερείς κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες και εμφανίζονται μετρίως ικανοποιημένοι από την ποιότητα ζωής τους αλλά ικανοποιημένοι από τη θεραπεία. Η αναζήτηση βοήθειας δεν αποτελεί ταμπού για καμία ομάδα, όμως υπάρχουν ενδείξεις για στιγματισμό της ψυχικής νόσου και στις ομάδες των μεταναστών ασθενών. Οι μετανάστες στην πλειοψηφία τους αποδέχονται την ψυχική διαταραχή ως ασθένεια, την κατονομάζουν με δόκιμους ψυχιατρικούς όρους και δεν την επενδύουν με πολιτισμικές πεποιθήσεις. Αναγνωρίζουν προδιαθεσικούς παράγοντες και συνέπειες της νόσου και επισημαίνουν το ρόλο των στρεσσογόνων γεγονότων ζωής. Οι ασθενείς συνολικά αποδέχονται την ανάγκη φαρμακοθεραπείας, υπάρχουν όμως ενδείξεις υποτίμησης της νόσου και πτωχότερης εναισθησίας στους νοσηλευόμενους μετανάστες σε σχέση με γηγενείς και εξωτερικούς ασθενείς. Η επιπολιτισμική διαδικασία φαίνεται να έχει εξελιχθεί ικανοποιητικά στους μετανάστες ασθενείς. Υπάρχουν δεσμοί με την οικογένεια και με την κοινότητα των ομοεθνών. Η καλή προσαρμογή σχετίζεται με μικρότερης βαρύτητας συμπτωματολογία και μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή. Αντιθέτως, σοβαρότερη νόσος και χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή σχετίζονται με την αντιμετώπιση αντιξοοτήτων στο προ-μεταναστευτικό στάδιο, όχι όμως με τις μετά την εγκατάσταση στην Ελλάδα δυσχέρειες. Συμπερασματικά, το πολιτισμικό υπόβαθρο και το μεταναστευτικό status δεν επηρεάζουν σημαντικά ψυχοπαθολογία και συμπτωματολογία. Το κοινό χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο και η βαρύτητα/χρονιότητα της ψυχικής νόσου γηγενών και μεταναστών ασθενών συμβάλλουν ώστε να εμφανίζονται τελικά ως μία ενιαία ομάδα, με μικρές μόνο διαφοροποιήσεις.