Αυτοβιογραφικά κείμενα γυναικών για την περίοδο 1940-1974

Abstract

This study focuses on 33 women’s autobiographical texts referring to the 1940-1974 period. These written narrations, published in greece, are of a threefold, autobiographical, historical and political character, comprising a part of the first mass appearance of females in the field of greek autobiography. The writers of these texts mainly concentrate on the events of the 1940s, making public their experience from the period of the german occupation and the civil war. The texts to be explored have been compiled into a corpus based basically on their narratological interest, their genre and style diversity, the date of their publication, and the fact that they represent both sides of the civil conflict. The focal point of the present study involves the exploration of women’s autobiographical discourse, the study of the narrative techniques with which these female writers have chosen to document their experience of the past, and the designation of the individual identity of each narrator. The theoretical framework for the exploration of these texts is based on autobiography and narratology theory. This framework has been amplified by studies on the relation between history and narration, and on the way individual and collective memory is shaped. Even though issues related to genre classification are initially addressed, the central focus of the study involves the relation between autobiography and fiction. Fiction has a twofold character in autobiographical narration, involving on the one hand the construction of an autobiographical subject in the light of the present, while on the other the structuring of narration itself. My close reading brings to surface the narrative techniques with which the traumatic experience of the past, the strong collective and/or individual assertions, the resounding silences and the self-censored memories of women are represented within autobiographical discourse. The diverse interpretations and narrative selections bring to light not only a variety of trends in the texts and the convergences and divergences in the treatment of historical past, but also the ideological parameters that commit the narrative subject to the testification of lived experience. Through the exploration of this corpus of 33 texts, conclusions are drawn concerning the function and significance of autobiographical writing, the relation between autobiography and fiction, the interaction between individual and collective memory, and the interrelation between individual and collective identity. Eventually, the study of these autobiographical texts highlights the polyphony of testimonial discourse and the multiplicity of female identity.

Το υλικό της ερευνάς απαρτίζεται από 33 αυτοβιογραφικά κείμενα γυναικών για τη χρονική περίοδο 1940-1974. Πρόκειται για γραπτές αφηγήσεις, δημοσιευμένες στην Ελλάδα, με τριπλό χαρακτήρα, αυτοβιογραφικό, ιστορικό και πολιτικό. Συνιστούν ένα μόνο τμήμα της πρώτης μαζικής γυναικείας παρουσίας στον χώρο της αυτοβιογραφικής γραφής στην Ελλάδα. Οι γράφουσες των κειμένων επικεντρώνονται κατά κανόνα στα γεγονότα της δεκαετίας του 1940 και δημοσιοποιούν την εμπειρία τους από την περίοδο της γερμανικής κατοχής και του εμφύλιου πολέμου. Το αφηγηματικό ενδιαφέρον, η ειδολογική και υφολογική ποικιλία, η δημοσίευση των κειμένων κατά τη διάρκεια όλων των δεκαετιών από το 1940 ως «σήμερα», η εκπροσώπηση και των δυο πλευρών της εμφύλιας σύγκρουσης υπήρξαν τα βασικά κριτήρια για τη συγκρότηση του σώματος των υπό εξέταση κειμένων. Κεντρικός άξονας της διατριβής είναι η μελέτη της άρθρωσης του αυτοβιογραφικού λόγου των γυναικών, η μελέτη των αφηγηματικών τρόπων με τους οποίους οι γράφουσες επιλέγουν να καταθέσουν τη βιωμένη εμπειρία του παρελθόντος και η ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που συγκροτούν την ατομική ταυτότητα κάθε αφηγήτριας. Οι θεωρίες της αυτοβιογραφίας και της αφηγηματολογιας αποτέλεσαν το βασικό θεωρητικό πλαίσιο πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η εξέταση των κειμένων. Μελέτες γύρω από τη σχέση ιστορίας και αφήγησης αλλά και τον τρόπο διαμόρφωσης της ατομικής και συλλογικής μνήμης ενίσχυσαν σημαντικά τα θεωρητικά εργαλεία. Μέσα στο πλαίσιο της συγκεκριμένης διδακτορικής διατριβής εξετάζονται ζητήματα που αφορούν αρχικά τις ειδολογικές ταξινομήσεις των κειμένων, ενώ στο κέντρο της μελέτης τοποθετείται η σχέση αυτοβιογραφίας και μυθοπλασίας. Η μυθοπλασία, με μια διπλή έννοια, απαντάται στις αυτοβιογραφικές αφηγήσεις και έγκειται αφενός στην κατασκευή του αυτοβιογραφικού «εγώ» Μέσα από το πρίσμα του παρόντος και αφετέρου στην κατασκευή της ίδιας της αφήγησης. Η ανάλυση των κειμένων αναδεικνύει τις αφηγηματικές τεχνικές με τις οποίες αναπαρίστανται εντός του αυτοβιογραφικού λόγου οι τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος, οι ισχυρές συλλογικές ή / και ατομικές διεκδικήσεις, οι «ηχηρές» σιωπές και οι αυτολογοκριμένες μνήμες των γυναικών. Οι διαφορετικές ερμηνείες και αφηγηματικές επιλογές αποκαλύπτουν τις ποικίλες τάσεις των κειμένων, τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις στην αντιμετώπιση του ιστορικού παρελθόντος, τις ιδεολογικές παραμέτρους που δεσμεύουν το αφηγηματικό «εγώ» στην κατάθεση της βιωμένης εμπειρίας. Μέσα από την εξέταση του σώματος των 33 γυναικείων κειμένων εξάγονται συμπεράσματα που αφορούν τη λειτουργία και τη σημασία της αυτοβιογραφικής γραφής, τη σχέση αυτοβιογραφίας και μυθοπλασίας, τη συνομιλία ατομικής και συλλογικής μνήμης, τη σύνδεση ατομικής και συλλογικής ταυτότητας. Έναν «πληθυντικό αριθμό», την πολυφωνικοτητα, δηλαδή, του μαρτυριολογικου λόγου και την πολλαπλότητα της γυναικείας ταυτότητας αναδεικνύει η μελέτη των αυτοβιογραφικών κειμένων για την εποχή 1940-1974.