Η οικολογία τοπίου του υγρότοπου Επανομής - Νομού Θεσσαλονίκης

Abstract

The main purpose of this study was the comparative analysis of the landscape of Epanomi wetland, Thessaloniki prefecture, Greece, through its temporal evolution from 1945 to 2002, and the structural and spatial analysis of the present habitat types. Aerial photographs of 1945, 1960 and 2002 were analyzed using Geographical Information Systems in connection with demographical data regarding changes in human population density, land uses and livestock grazing density over the years. Additionally, changes in landscape patterns and the structure of the present habitat types were analyzed with the implementation of some of the most commonly used landscape indices (area, edge, shape, isolation-proximity, interspersion and diversity metrics). Plant diversity (alpha diversity) for each habitat type was also calculated. Comparison and interpretation of landscape metrics revealed that the landscape of 1960 had the highest landscape diversity, patchiness, interspersion and spatial heterogeneity. The landscape of 1945 was the most natural with the least human interference, while the landscape of 2002 had the lowest landscape diversity as judged by the low value of the evenness index. Shifting dunes along the shoreline (white dunes), fixed dunes with herbaceous vegetation (grey dunes) and thermo-mediterranean riparian galleries (Nerio-Tamaricetea), had comparatively the most desirable structure and pattern at the landscape level. Calculation and statistical analysis of the Shannon index of plant diversity revealed statistically significant differences among habitat types. However, the Duncan multiple comparison test showed that no habitat type was significantly different from all the others. The most important habitat type in Epanomi wetland which needs immediate protection is the “fixed dunes with herbaceous vegetation” since they have the most desirable structure and pattern at the landscape level, the highest patch type diversity and the second highest plant diversity.

Κύριος σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διαχρονική μελέτη της εξέλιξης του τοπίου του υγρότοπου Επανομής (Νομός Θεσσαλονίκης) από το 1945 έως το 2002, και η ανάλυση της δομής και διάρθρωσης των υφιστάμενων τύπων οικοτόπων. Με την χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών αναλύθηκαν αεροφωτογραφίες των ετών 1945, 1960 και 2002 για την μελέτη της διαχρονικής μεταβολής τόσο της διασποράς, της γεωμετρίας και της ποικιλότητας του συνόλου του τοπίου όσο και ξεχωριστά των υφιστάμενων τύπων οικoτόπων με τη χρήση μερικών από τους πλέον διαδεδομένους δείκτες χωρικής διάρθρωσης σε επίπεδο τοπίου. Για την ερμηνεία των δεικτών ελήφθησαν υπόψη η δημογραφική εξέλιξη, οι χρήσεις γης και η πυκνότητα των αγροτικών ζώων στην περιοχή. Επίσης, για κάθε τύπο οικοτόπου υπολογίστηκε η ποικιλότητα σε επίπεδο φυτικών ειδών (α-ποικιλότητα). Από την ανάλυση και ερμηνεία των δεικτών χωρικής διάρθρωσης προέκυψε ότι το τοπίο του 1960 έχει την καλύτερη ποικιλότητα, μωσαϊκότητα, διασπορά και χωρική ετερογένεια και, συνεπώς, την πιο επιθυμητή μορφή. Το τοπίο του 1945 παρουσιάζει τη μεγαλύτερη φυσικότητα, ενώ το τοπίο του 2002 έχει τη μικρότερη τιμή ποικιλότητας εξαιτίας της αυξημένης ανισότητας που υπάρχει στην κατανομή της έκτασης μεταξύ των διάφορων κλάσεων χωροψηφίδων. Οι τύποι οικοτόπων που βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση από άποψη δομής και διάρθρωσης είναι οι σταθερές και κινούμενες αμμοθίνες και οι θαμνώνες του Tamarix. Ο υπολογισμός της ποικιλότητας σε επίπεδο φυτικών ειδών (δείκτης Shannon) έδειξε ότι υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των τύπων οικοτόπων, χωρίς όμως κάποιος οικότοπος να διαφοροποιείται πλήρως από όλους τους υπόλοιπους. Ο σημαντικότερος τύπος οικοτόπου στον υγρότοπο της Επανομής είναι οι σταθερές αμμοθίνες. Καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση στην περιοχή, έχουν καλύτερη δομή και διάρθρωση σε επίπεδο τοπίου, μεγαλύτερη ποικιλότητα τύπων χωροψηφίδων και την δεύτερη μεγαλύτερη ποικιλότητα σε επίπεδο φυτικών ειδών. Συνεπώς, επιβάλλεται η άμεση προστασία τους.