Η επίδραση συναισθηματικών και άλλων ψυχοκοινωνικών μεταβλητών στην εμφάνιση υποτροπών σε ασθενείς με απομυελινωτική νόσο

Abstract

A growing body of evidence supports the association between stressful life events (SLEs) and increased risk for relapse in Multiple Sclerosis (MS). In this open-label, randomized, controlled, one-year prospective study we investigated the effects of escitalopram on stress-related relapses in 48 women with relapsing-remitting MS. Patients were randomly assigned either to receive escitalopram 10 mg/day (e-group, N=24) or to continue with treatment as usual, as a control group (c-group, N=24). SLEs were documented weekly in self-report diaries and were classified afterwards as short- or long-term depending on their psychological impact as this was subjectively felt by the patient. The cumulative risk for relapse was 2.9 times higher for controls than for escitalopram-treated patients (95% CI= 1.7- 5.1, p< 0.001) and it was influenced only by long-term SLEs. In the e-group only 3 or more long-term SLEs were associated with a significant increase of the risk of a relapse during the following four weeks, and this risk was 4 times lower compared to the c-group. Our study shows preliminary evidence that escitalopram may constitute an effective and well-tolerated treatment option for the prevention of stress-related relapses in women with MS.

Αν και υπάρχουν αρκετές μελέτες στην διεθνή βιβλιογραφία οι οποίες εξετάζουν τον ρόλο που διαδραματίζει η ψυχική καταπόνηση στην εμφάνιση των συμπτωμάτων, τις υποτροπές ή την επιδείνωση της ΣΚΠ, δεν έχει καταστεί μέχρι σήμερα δυνατό να προσδιοριστεί με σαφήνεια η πολύπλοκη αυτή σχέση. Σκοπός αυτής της ερευνητικής προσπάθειας, η οποία ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2003 και ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2009, δεν ήταν μόνο να αποσαφηνίσει πως το stress και κατ’ επέκταση η ψυχική κατάσταση των ασθενών σχετίζονται με την πορεία της ΣΚΠ, αλλά και να διερευνήσει εάν ένας βιολογικός παράγοντας, όπως η εσιταλοπράμη, μπορεί να έχει προστατευτικό ρόλο απέναντι στην «τοξική» επίδραση των στρεσογόνων γεγονότων ζωής στις υποτροπές ασθενών με ΣΚΠ. Στην Φάση I της έρευνας διαπιστώθηκε ότι, στρεσογόνα γεγονότα ζωής, υψηλά επίπεδα άγχους και λοιμώξεις μπορεί να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο υποτροπής σε γυναίκες ασθενείς με ΣΚΠ, με την μορφή εξάρσεων και υφέσεων. Ο κίνδυνος που προκύπτει μετά την εμφάνιση ΨΓΖ έχει αθροιστικό χαρακτήρα. Η στενή σχέση μεταξύ γεγονότων ζωής και επιπέδων άγχους, όπως αυτά αξιολογήθηκαν με την HAM-A, αλλά και η παραπλήσια επίδραση των δύο αυτών παραγόντων στην κλινική πορεία της νόσου, υποδηλώνει ότι πρόκειται για δύο διαφορετικές όψεις του ίδιου υποκείμενου φαινομένου. Στην Φάση II της έρευνας παρατηρήθηκε ότι η «διάρκεια» είναι το μόνο χαρακτηριστικό ψυχικής πίεσης το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο ώσης, σε γυναίκες ασθενείς με ΣΚΠ, με την μορφή εξάρσεων και υφέσεων, εν αντίθεση με τον «τύπο» και την «βαρύτητα» των ΨΓΖ, τα οποία δεν φάνηκε να σχετίζονται με τις υποτροπές της ΣΚΠ. Η διάρκεια ενός στρεσογόνου γεγονότος, όπως υποκειμενικά αναφέρεται από τις ασθενείς, είναι ο σημαντικότερος προγνωστικός δείκτης υποτροπής και δεν φάνηκε να επηρεάζεται ούτε από την ψυχική τους κατάσταση. Η επίδραση των ΨΓΖ μακράς-διαρκείας στον κίνδυνο υποτροπής έχει αθροιστικό χαρακτήρα. Μόνο τα «αντικειμενικά» ψυχομετρικά εργαλεία αξιολόγησης της ψυχικής κατάστασης παρουσιάζουν «προγνωστική» ευαισθησία όσον αφορά τον κίνδυνο υποτροπής. Ο αριθμός (συχνότητα) ΨΓΖ που προηγούνται μίας ώσης, δεν φάνηκε να σχετίζεται ούτε με την βαρύτητα (βαθμολογία στην EDSS) ούτε με την διάρκεια της. Στην Φάση III της έρευνας καταδείχθηκε ότι η εσιταλοπράμη μπορεί να αποτελέσει μία αποτελεσματική και καλά ανεκτή θεραπευτική επιλογή για την πρόληψη των υποτροπών που σχετίζονται με ψυχική πίεση σε γυναίκες ασθενείς με ΣΚΠ, με την μορφή εξάρσεων και υφέσεων. Περαιτέρω μακροπρόθεσμες, προοπτικές μελέτες, οι οποίες θα εξετάζουν τόσο ψυχολογικούς (π.χ. ανάπτυξη δεξιοτήτων αντιμετώπισης ψυχοπιεστικών καταστάσεων, γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, stress managment) όσο και βιολογικούς παράγοντες πρόληψης και θεραπείας, κρίνονται απαραίτητες προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος υποτροπής που σχετίζεται με το stress σε ασθενείς με ΣΚΠ.