Η διαχείριση των λαθών από τους νοσηλευτές στην κλινική πρακτική

Abstract

INTRODUCTION: Patient safety has been recognized as an important element of the health care quality. Nursing errors constitute a quantitative index and their reduction and prevention is the aim for the health care services. AIM OF THE STUDY: The aim of the study was to explore a) the frequencies and the types of nursing errors, b) the way greek nurses cope with their errors and their beliefs about the contributing factors and d) the safety attitude in their hospital. MATERIAL-METHOD: A number of 661 registered nurses with university and technological studies and nurse assistants participated, who worked in seven (7) adult and childrens’ hospitals in Achaia, Etoloakarnania and Attika regions. This is a descriptive study. Data collection was carried out by a 28-item questionnaire and Sexton’s Safety Attitude Questionnaire (SAQ). The creation of the questionnaire content was based on bibliographic data, open semi-structured interviews with clinical nurses and on Meurier’s questionnaire. Critical content analysis was carried out, a pilot study was performed and validity and reliability indexes were calculated. For the analysis of quantitative and qualitative data descriptive and deductive statistics were used. The correlation of two quantitative variables was calculated by Kendall Tau index, between qualitative and quantitative variables by Mann - Whitney and Kruskal-Wallis tests and between qualitative data by x². The level of importance for the acceptance of the null hypothesis was 5%. RESULTS: 78,4% of nursing personnel could remember an error they had made, during the clinical practice. The most frequent errors were the medication errors (N=366). Other types of errors were relevant with the operating room (17), the renal dialysis unit (28), the blood unit (6). Five errors were related with patient’s death. 56,3% of the errors took place during the first three years of nurses’ work. After the error, 39,8% of nursing personnel informed the head nurse and 60,6% a doctor. Only 8,3% did not inform anyone.34,6% observed the patient for possible adverse events and 17,6% did not take any action because they considered that the error would not have any consequences for the patient. 89,9% discussed about the error with someone else. 44%, discussed about the error with the oldest or the most experienced nurse and 54,5% with the head nurse and 21,9% with their husband. There were no lawsuits on behalf of the patients. Workload, time pressure and interruptions were the most common contributing factors. Most of them felt bad and guilty about the error and they criticized themselves. 59,6% would report their errors namely. Finally, the nursing personnel who had either discussed the error with the head nurse or could report namely the errors had a statistically significant higher score in the safety attitude questionnaire. The education level of personnel did not influence statistically considerably the management of errors. CONCLUSIONS: Nursing errors do exist. The most common errors are the Medication errors. Most of the nursing personnel, admit them, inform either the charge nurse or a doctor and discuss about them with other colleagues. They could report them namely or anonymously. However, a few changes took place in nursing departments after the error. Although study limitations do not permit generalization, more studies are necessary to augment, confirm or reject the current knowledge, so as –in the near future- the most suitable error reporting system to be implemented in greek hospitals for their reduction and prevention.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η ασφάλεια των ασθενών έχει αναγνωριστεί ως μία σημαντική παράμετρος της ποιότητας στη φροντίδας υγείας. Τα νοσηλευτικά λάθη αποτελούν έναν ποσοτικό δείκτη και η μείωση και πρόληψή τους είναι ο κύριος σκοπός των υπηρεσιών υγείας. ΣΚΟΠΟΣ: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνηθούν α) η συχνότητα και τα είδη των νοσηλευτικών λαθών, β) ο τρόπος διαχείρισης των λαθών από τους έλληνες νοσηλευτές και οι απόψεις τους σχετικά με τους προσδιοριστές των λαθών και γ) η στάση τους όσον αφορά στην ασφάλεια στο νοσοκομείο τους. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ: Συμμετείχαν 661 Νοσηλευτές ΠΕ, ΤΕ και βοηθοί νοσηλευτών οι οποίοι εργάζονταν σε επτά (7) νοσοκομεία Ενηλίκων και Παίδων των νομών Αχαΐας Αιτωλοακαρνανίας και Αττικής. Πρόκειται για περιγραφική μελέτη. Η συλλογή των δεδομένων έγινε με ανώνυμο ερωτηματολόγιο 28 ερωτήσεων και το Ερωτηματολόγιο για την Ασφάλεια του Sexton. Για την ανάπτυξη περιεχομένου του ερωτηματολογίου χρησιμοποιήθηκαν αντίστοιχα βιβλιογραφικά δεδομένα, ανοικτές ημιδομημένες συνεντεύξεις με νοσηλευτές και το ερωτηματολόγιο του Meurier. Ακολούθησε κριτική περιεχομένου και πιλοτική μελέτη και υπολογίστηκε η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του ερωτηματολογίου. Για την ανάλυση των ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν περιγραφική και συμπερασματική στατιστική ανάλυση. Για τη συσχέτιση δύο ποσοτικών μεταβλητών εφαρμόστηκε ο μη παραμετρικός συντελεστής Kendall Tau ενώ για τις συγκρίσεις μεταξύ ποιοτικής και ποσοτικής μεταβλητής εφαρμόστηκε ο έλεγχος Mann-Whitney και Kruskal-Wallis. Το επίπεδο σημαντικότητας για την αποδοχή ή όχι της μηδενικής υπόθεσης που ελήφθη για όλους τους στατιστικούς ελέγχους ήταν το 5%. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Το 78,4% του νοσηλευτικού προσωπικού ανακάλεσε στη μνήμη του ότι έχει κάνει κάποιο λάθος στην κλινική πρακτική. Τα πιο συχνά λάθη ήταν τα φαρμακευτικά (Ν=366). Οι άλλοι τύποι λαθών σχετίζονταν με το χώρο του χειρουργείου (17), το τμήμα Αιμοκάθαρσης (28) και την Αιμοδοσία (6). Πέντε λάθη σχετίζονταν με το θάνατο ασθενή. Ποσοστό 56,3% των λαθών έλαβε χώρα κατά τα τρία πρώτα χρόνια εργασίας των νοσηλευτών. Μετά το λάθος, 39,8% του νοσηλευτικού προσωπικού ενημέρωσε τον προϊστάμενο και 60,6% κάποιον ιατρό. Μόνο το 8,3% δεν ενημέρωσε κανέναν. 34,6% παρακολούθησαν τον ασθενή για την εκδήλωση πιθανού συμβάντος και 17,6% δεν προέβη σε καμία ενέργεια γιατί θεώρησε ότι το λάθος δε θα έχει συνέπειες για τον ασθενή. 89,9% συζήτησαν το λάθος με κάποιον άλλο. Συγκεκριμένα, το 44% το συζήτησε με τον αρχαιότερο ή πιο έμπειρο νοσηλευτή και 54,5% με τον προϊστάμενο και 21,9% με το/τη σύζυγό τους. Σε κανένα από τα λάθη που περιγράφηκαν δεν υπήρξαν δικαστικές διεκδικήσεις από τη μεριά των ασθενών. Ο φόρτος εργασίας, η πίεση χρόνου και οι διακοπές ήταν οι πιο συχνοί προσδιοριστές των λαθών. Οι περισσότεροι συμμετέχοντας αισθάνθηκαν άσχημα και ένοχοι για το λάθος, και έκαναν κριτική στον εαυτό τους. 59,6% θα ανέφεραν κάποιο λάθος τους επώνυμα στη διοίκηση. Τέλος, το νοσηλευτικό προσωπικό που είχε είτε συζητήσει το λάθος με τον προϊστάμενο είτε θα ανέφερε κάποιο λάθος τους είχε στατιστικά σημαντικά υψηλότερο σκορ στο ερωτηματολόγιο για τη στάση όσον αφορά στην ασφάλεια. Tο επίπεδο εκπαίδευσης του προσωπικού δεν επηρέασε στατιστικά σημαντικά τη διαχείριση των λαθών. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Τα νοσηλευτικά λάθη αποτελούν πραγματικότητα. Στην πλειονότητά τους σχετίζονται με τη χορήγηση φαρμάκων. Η πλειονότητα του νοσηλευτικού προσωπικού των ελληνικών νοσοκομείων τα αναγνωρίζει, τα αναφέρει στον προϊστάμενο και στον ιατρό και τα συζητά με συναδέλφους. Επίσης, θα τα κατέγραφε επώνυμα ή ανώνυμα. Ωστόσο, πολύ λίγες είναι οι αλλαγές που προκύπτουν στα νοσηλευτικά τμήματα μετά την εκδήλωση ενός λάθους. Αν και οι περιορισμοί της μελέτης δεν επιτρέπουν γενικεύσεις, επιπλέον μελέτες είναι απαραίτητες έτσι ώστε να αυξηθεί, επιβεβαιωθεί ή απορριφθεί η παρούσα γνώση και μελλοντικά να εφαρμοστεί το καταλληλότερο σύστημα αναφοράς λαθών στα ελληνικά νοσοκομεία για τη μείωση και πρόληψή τους.