Ο ιδιωτικός τομέας υγείας στην Ελλάδα: χαρακτηριστικά ανάπτυξης, στοιχεία ποιοτικής αξιολόγησης, σύγχρονες τάσεις και προοπτικές

Abstract

Aim: The aim of our study is to identify the development characteristics, through the period 1980-2005, and the contemporary features of private for profit (PFP) health sector in Greece (private physicians, dentists and pharmacists not included in our analysis). In order to meet our scope, four research targets were set: (a) the study of the impact of state policy on private health sector's development (b) the study of private sector's health care services' provision and utilization (c) the study of private health sector's funding and sources of revenue (d) the quality evaluation of private health sector's services in Greece. Method: The present study methodologically speaking is identified as a time trend data analysis, using disaggregated data coming from public and quasi public organizations. More specifically 106 legislative acts and 180 data bases/years, coming from 17 Greek and international organizations were used in our analysis. Results: (A) State policy concerning private health sector in Greece is characterized by obscurity, inconsistency and failure to enforce effective regulatory interventions. (B) During the period 1980 to 2005 two were the main development characteristics of private health sector in Greece: the redirection, during the late '80s until the early '90s, of private capital investment and the consequent dominance of private sector in the area of high biomedical technology and the creation of an oligopoly through a process of merger and acquisition which was initiated in 1996 and resulted to the dominance of few highly productive and profitable enterprises in the Greek health care market. (C) Evidence from our study shows that private for-profit health sector, financially speaking and despite the conventional wisdom that implies the exact opposite, evolved in Greece using public finance (up to 60% of total pfp sector's revenues comes from public sources) rather than private health insurance payments and users out-of pocket payments. (D) Private health sector developed in Greece under loose quality, administrative and fiscal government control. (E) Evidence from our study also show that in Greece private health care providers seem to offer lower quality of services at inflated prices and payments, compared to their public competitors. Conclusion: The results of our analysis show that regardless of other factors (such as imposed financial and resource constrains in the public sector), private for-profit health sector's development in Greece was and still is a deliberate policy choice (active or programmatic privatization) rather than a spontaneous reaction of the private health industry to the "inborn inabilities" of the public sector (passive or incremental privatization).

Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι ο προσδιορισμός της θέσης που κατέχει και του ρόλου που διαδραματίζει ο ιδιωτικός κερδοσκοπικός τομέας (πλην ιδιωτών ιατρών, οδοντιάτρων και φαρμακοποιών) στο ελληνικό σύστημα υγείας καθώς και η μελέτη των παραγόντων που επέδρασαν στην ανάπτυξη και διαχρονική του εξέλιξη κατά την 25ετία 1980 - 2005. Προκειμένου να ικανοποιηθεί η παραπάνω σκόπευση, ετέθησαν τέσσερις επιμέρους ερευνητικοί στόχοι, τέσσερις ομάδες δηλαδή ερευνητικών ερωτημάτων, οι οποίες και συνθέτουν τις αντίστοιχες ενότητες του ειδικού μέρους της μελέτης. Οι ερευνητικοί αυτοί στόχοι είναι: (α) η μελέτη της επίδρασης της κρατικής πολιτικής στην ανάπτυξη του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα στον κλάδο της υγείας (β) η μελέτη της προσφοράς και χρήσης των υπηρεσιών του ιδιωτικού τομέα υγείας (γ) η μελέτη των πηγών χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα υγείας και (δ) η ποιοτική αξιολόγηση του ιδιωτικού τομέα υγείας στην Ελλάδα. Μέθοδος και υλικό: η παρούσα μελέτη αποτελεί έρευνα διαχρονικής ανάλυσης δεδομένων. Χρησιμοποιήθηκαν 106 νομοθετήματα και υπουργικές αποφάσεις καθώς και 180 βάσεις δεδομένων/έτη, προερχόμενες από 17 ελληνικούς και διεθνείς φορείς και οργανισμούς. Αποτελέσματα: (Α) Η κρατική πολιτική σχετικά με την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα υγείας στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από σειρά αντιφάσεων, ασαφειών, παραλείψεων και ανεφάρμοστων ρυθμίσεων. (Β) Κατά την 25ετία 1980 - 2005, δύο είναι οι βασικοί σταθμοί ανάπτυξης του ιδιωτικού τομέα υγείας στην Ελλάδα: η επενδυτική στροφή και κυριαρχία του τελικά στον κλάδο της υψηλής βιοιατρικής τεχνολογίας κατά τα μέσα της δεκαετίας του '80 έως τις αρχές της δεκαετίας του '90 και η ολιγοπώληση της αγοράς της ιδιωτικής υγείας, μέσω μίας διαδικασίας εξαγορών και συγχωνεύσεων, η οποία πυροδοτήθηκε το 1996 και οδήγησε στην εμφάνιση ισχυρών επιχειρηματικών ομίλων με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και κερδοφορίας. (Γ) Ο ιδιωτικός τομέας υγείας στην Ελλάδα, χρηματοδοτικά τουλάχιστον, δεν αναπτύχθηκε στηριζόμενος στην ιδιωτική ασφάλιση ή στις απευθείας πληρωμές ιδιωτών χρηστών υπηρεσιών υγείας αλλά αντιθέτως στηρίχτηκε χρηματοδοτικά (60% κατ' ελάχιστον) στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης υγείας, αναπτύχθηκε δηλαδή μέσω δημόσιας χρηματοδότησης. (Δ) Ο ιδιωτικός τομέας υγείας στη χώρας μας αναπτύχθηκε σε συνθήκες πλημμελούς ποιοτικού και διοικητικού ελέγχου. (Ε) Ο ιδιωτικός τομέας υγείας στην Ελλάδα φαίνεται να παρέχει υπερκοοτολογημένες υπηρεσίες, ακριβότερες από το δημόσιο τομέα, υστερώντας παράλληλα σε σειρά ποιοτικών δεικτών (μέση διάρκεια νοσηλείας, αναλογία νοσηλευτών ανά κλίνη) σε σχέση με το δημόσιο τομέα. Συμπεράσματα: Τα παραπάνω ευρήματα, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ανεξάρτητα από την επίδραση και άλλων παραγόντων (τεχνητές ελλείψεις κύρια του δημόσιου τομέα σε υλικοτεχνική υποδομή και χρηματοδότηση), η ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα υγείας στην Ελλάδα υπήρξε μία συνειδητή, στρατηγική πολιτική επιλογή και όχι μία αυθόρμητη αντίδραση των δυνάμεων της αγοράς στις «εγγενείς» αδυναμίες του δημόσιου τομέα.