Οι σύγχρονες τάσεις των θεσμών της παραγραφής και της χρησικτησίας: συγκριτική μελέτη

Abstract

This thesis focuses on the trends of legal schools in the world around the topic of Extinctive Prescription and Acquisitive Prescription. It mainly includes the thought of the Islamic school, the Latin school, the German school and the Anglo-Saxon school. Thus, I have succeeded to study various legal trends around the topic of the thesis. The thesis deals with the Extinctive Prescription and the Acquisitive Prescription, as well as it includes aspects of the differences and the similaritiesbetween them. The Islamic doctrine has organized all aspects of life ofsociety by laying downrulesfor stabilizing, safeguarding and setting society at rest. Among the efforts were those of Maliki and Hanafi schools offaith which laid down provisions for defining the rights of creditors and debtors and for organizing the creditor’s claiming for his/her rights as they specified a time limit for claiming so fthe credit or fails to claim to his/her rights from the debtor during the specified time, the judiciary will not respond to the claim after that, for the safeguarding of stable dealings in society and for the realizing of public interest. The consequential effect of not discussing to the creditor’s legal case against the defaulting debtor is the retention of the creditor’s right pursuant to the saying of the honored Messenger: “ A Moslem ’s right cannot be invalidated by prescription”. The two schools of faith laid down, as well, rules for organizing the possession of other’s rights (realties or chattels) for a certain duration after which passage the judiciary shall not discuss the plaintiff’s action in case of unavailability oflegitimate excuse that canjustify satisfaction with other ’s possession of right throughout the specified period. The consequential effect of not discussing the proprietor’s legal case against the possessor is the retention of the proprietor’s right pursuant towards the saying of the honored Messenger: “Whoever possesses some thing for 10 years, he will be the proprietor”. The jurisprudents of each of the Maliki and Hanafi schools of faith judged that in case of termination of time without a claim by the creditor against the debtor or the proprietor’s objection to the possessor of his right, the denying debtor or the denying possessor owns the right to requestjudiciary not to discuss the plaintiff’s action. Some legislation’s have been affected by the thought both Maliki and Hanafi school ’s of faith as they legalized refraining from discussing the lawsuit and laid down provisions that allow defendant to hold to that before judiciary in case of bringing an action against his by the plaintiff after the passage of the specified period. Where as other legislation’s were affected by what was provided in the Latin legal thought which believe in the idea of prescription and the eventual termination of obligation if the creditorfails to claim for debts within a specified duration, and the idea of acquisition of title of the possessive right if the possession lasted for the legally specified period. Finally, there are legislation’s which were affected by what was provided in the German and Anglo-Saxon legal thought which believe in the idea of prescription without the eventual termination of obligation if the creditorfails to claim for debts within a specified duration, and the idea of acquisition of title of the possessive right if the possession lasted for the legally specified period. The importance of research is shown in the study of three systems of positive legislation ’s concerned with the laps of time; a) The first system determines a right for defendant in requesting the court not to discuss the plaintiff’s action, without difference between the Real right and the Personal right, b) The second system determines a rightfor defendant in requesting the dropping (Extinctive Prescription) or gaining (Acquisitive Prescription) of right, without difference between the real right and the personal right, c) The third system (mixed system) determines a right for debtor in requesting the court not to discuss the creditor’s action. Contrarily, this system determines a right for possessor in requesting the gaining of the real right by Acquisitive Prescription. The first system was taken from jurisprudence of Islamic school, and the law provided the condition of denial for the right of the plaintiff from the defendant. The second system was taken from the legal thought of the Latin school. The third system was taken from the legal thought of the German school and the Anglo-Saxon school. We have presumed that the Islamic school agrees with the system of Acquisitive Prescription, however, disagrees with the system of Extinctive Prescriptionfor the reasons which we have explained in the thesis. We have examined the condition of the defendant’s disclaim where we have seen the specific meaning of disclaim, its importance and the terms of its validity. We have explained the effects of Possession differentiating between the Greek law and the Arabian laws. Moving on, we have examined the position of the Kuwait lawmaker in illegality of the system of short Acquisitive Prescription. Also, we have examined the position of the Greek lawmaker around the True Reason. In addition, we have clarified the rule of the Goodwill Possession for the movables. Finally, we have explained the effects of Prescription differentiating between the Extinctive Prescription and the Acquisitive Prescription, the Islamic system, the German and the Anglo-Saxon systems. In the conclusion and the recommendations we infer that there are differences between the provisions of the system of Islamic doctrine and the other systems of prescription (Extinctive andAcquisitive), not with standing of similarities them in some provisions.

Η μελέτη επικεντρώθηκε επάνω στις κατευθύνσεις των νομικών σχολών ανά τον κόσμο γύρω από το θέμα της παραγραφής και της χρησικτησίας. Αναφέρθηκε στις νομικές σχολές όπως την ισλαμική, την λατινική, την γερμανική και την αγγλοσαξονική σχολή. Έτσι, κατάφερα να εμπλουτίσω την μελέτη περιλαμβάνοντας διάφορες νομικές κατευθύνσεις σε σχέση με το θέμα της. Επίσης, η μελέτηασχολήθηκε τόσο στην παραγραφή όσο και στην χρησικτησία έχοντας βασιστεί στα κοινά σημεία των δύο προαναφερθέντων και στις διαφορές τους. Αντίθετα, οι πολλές σχετικές αναλύσεις και μελέτες που έγιναν ερευνών έναν εκ των θεσμών αυτών. Έτσι, η παρούσα διατριβή απέχει μακράν από την επανάληψη εκφρασμένων νομικών σκέψεων. Η έρευνα αποτελεί συγκριτική ανάλυση που βασίζεται στη σύγκριση ανάμεσα στις διάφορες νομοθεσίες και στην ανάλυση και συζήτηση των απόψεων διαφόρων επιστημόνων, με τη βοήθεια των νομικών διατάξεων των διαφόρων κωδικών και ειδικά των ΑΚ Ελλάδας, Ιορδανίας, Παλαιστίνης και Αιγύπτου, επειδή οι κώδικες αυτοί περιλαμβάνουν τους θεσμούς που αναλύσαμε. Κατά την έρευνα μας προκύπτει ότι, η ισλαμική νομοθεσία αρχικά δεν αποδεχόταν την παραγραφή, ούτε τη χρησικτησία, καθώς το δικαίωμα δεν αποκτάται ούτε αποσβένεται με την πάροδο του χρόνου. Όμως, οι θεολόγοι - ερμηνευτές τηςισλαμικής νομοθεσίας, φοβούμενοι για τα συμφέροντα του λαού από περιπτώσεις διαφθοράς και απάτης, θέσπισαν τον θεσμό της απόρριψης αγωγής λόγω παρέλευσης του χρόνου. Παρά ταύτα, μετά την ανάλυση της θέσης της ισλαμικής νομοθεσίας, κατά τη δική μας άποψη η ισλαμική νομοθεσία δεν υιοθετεί την παραγραφή του δικαιώματος, βασιζόμενη στο λόγο του Προφήτη περί μη απόσβεσης του δικαιώματος «δεν αποσβένεται το δικαίωμα του μουσουλμάνου όσος χρόνος και αν παρέλθει», υιοθετεί όμως την χρησικτησία, βασιζόμενη στο λόγο του Προφήτη περί νομής «όποιος νέμεται πράγμα για δέκα χρόνια είναι δικό του». Το συμπέρασμα αυτό αποδίδεται στο στόχο της διατήρησης του ενδιαφέροντος του νομέα, για καλύτερη φροντίδα και συνεχή εκμετάλλευση και επένδυση στα πράγματα που νέμεται. Λοιπόν, προκύπτει από την ανάλυση των θέσεων διαφόρων νομοθεσιών, σχετικά με τη δυνατότητα επιρροής και την ικανότητα της παρέλευσης του χρόνου να επηρεάζει το ίδιο το δικαίωμα, ότι οι νομοθεσίες διαφέρουν μεταξύ τους και υιοθετούν στις νομοθετικές ρυθμίσεις τους ένα από τρία κριτήρια. Από αυτά τα κριτήρια συνάγεται ότι οι θεσμοί που επικρατούν στις νομοθεσίες, σχετικά με το θέμα της παρούσας διατριβής, είναι τρεις. Συγκεκριμένα: α) Ο θεσμός που πηγάζει από τη ισλαμική νομοθεσία που αποδέχεται την παραγραφή της αξίωσης (και όχι του δικαιώματος), μετά την παρέλευση του προκαθορισμένου χρόνου χωρίς ο δικαιούχος του ενοχικού ή του εμπράγματου δικαιώματος, να το έχει ασκήσει. Η παραγραφή της αξίωσης του δικαιούχου περιορίζεται μόνο στην περίπτωση που θα υπάρχει απόκρουση του δικαιώματος του ενάγοντος από τον εναγόμενο, β) Ο θεσμός που πηγάζει από τη λατινική σχολή και αποδέχεται την απόσβεση ή την απόκτηση του ιδίου του δικαιώματος μετά την παρέλευση προκαθορισμένου χρόνου, χωρίς ο δικαιούχος του ενοχικού ή του εμπράγματου δικαιώματος, να το έχει ασκήσει. Στο θεσμό αυτό δεν τίθεται ο όρος της απόκρουσης του δικαιώματος του ενάγοντος. γ) Ο μικτός θεσμός της γερμανικής και της αγγλοσαξονικής σχολής, θεσμό που υιοθέτησε ο Έλληνας νομοθέτης, που συνδυάζει τους δύο πρώτους θεσμούς. Ο θεσμός αυτός, δεν προϋποθέτει την απόκρουση του δικαιώματος του ενάγοντος, αποδέχεται την παραγραφή της αξίωσης και όχι του ιδίου του ενοχικού δικαιώματος, ενώ αποδέχεται ταυτόχρονα την απόκτηση του εμπράγματου δικαιώματος μέσω χρησικτησίας. Αναλύοντας τους όρους κάθε θεσμού ξεχωριστά, διακρίναμε ότι, ο θεσμός απόρριψης αγωγής λόγω παρέλευσης του χρόνου (δηλαδή ο πρώτος θεσμός), διακρίνεται με το συστατικό του όρο, που είναι η απόκρουση του δικαιώματος του ενάγοντος από τον εναγόμενο, η ύπαρξη του οποίου επιβλήθηκε από την ανάγκηεξισορρόπησης, ανάμεσα στα δικαιώματα των αντιδίκων και την επίτευξη της δικαιοσύνης. Αντίθετα, σε περίπτωση που ο εναγόμενος παραδέχεται την ύπαρξη της ενοχής ή την κυριότητα του ενάγοντος ή συναχθεί κάτι τέτοιο από οποιαδήποτε άλλη πράξη του, τότε το δικαστήριο θα συζητήσει την αγωγή του ενάγοντος χωρίς να λάβει υπόψη την παρέλευση του χρόνου, επειδή η απόκρουση του δικαιώματος από τον εναγόμενο ως προϋπόθεση για την απόρριψη της αγωγής λόγω παρέλευσης χρονικού διαστήματος, δεν συντρέχει. Ενώ, σε ότι αφορά τους άλλους δυο θεσμούς, διαπιστώνουμε ότι δεν απαιτούν την προϋπόθεση της αποκρούσεως του δικαιώματος.Άρα, η παραγραφή και η χρησικτησία ενεργοποιούνται, έστω και αν ο εναγόμενος αναγνωρίσει την ύπαρξη του δικαιώματος του ενάγοντος. Αναφερθήκαμε επίσης αναλυτικά στον νόμιμο τίτλο ως απαιτούμενη προϋπόθεση στη βραχυχρόνια χρησικτησία, διευκρινίζοντας τη διάκριση που εισάγειο Έλληνας νομοθέτης ανάμεσα στον νόμιμο και στον νομιζόμενο τίτλο, αντίστοιχη της οποίας δεν υφίσταται στις αραβικές νομοθεσίες. Και πιστεύουμε ότι η καθιέρωση του νομιζόμενου τίτλου ως τίτλου - στοιχείου τακτικής χρησικτησίας, από τον Έλληνα νομοθέτη, δεν είναι δικαιολογημένη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο νομοθέτης δεν μπορεί να επιβάλλει την θεσμοθετημένη νομική προστασία στην μια πλευρά, με το να στηριχθεί σε κάτι που είναι ανύπαρκτο. Μελετήσαμε και εξηγήσαμε την αρχή «η καλόπιστη νομή του κινητού που βασίζεται σε νόμιμο τίτλο είναι ο τίτλος του νομέα», την οποία αποδέχονται οι αραβικές και η γαλλική νομοθεσία ενώ την εξειδικεύει ο Έλληνας νομοθέτης στην περίπτωση μεταβίβασης της νομής κινητών στο νομέα μέσω συμφωνίας μεταβίβασης. Και Κατά την άποψή μας, ο Έλληνας νομοθέτης θεσπίζοντας την καλόπιστη κτήσηκυριότητας κινητού από μη κύριο (άρθρο 1036 ΑΚ), έχει συμπεριλάβει το μεγαλύτερο και σημαντικότερο τμήμα του πεδίου εφαρμογής της προηγούμενης αρχής. Συμπεραίναμε λοιπόν ότι, το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 1041 του ελληνικού ΑΚ για τα κινητά είναι περιορισμένο και αφορά στις περιπτώσεις όπου ο νόμιμος τίτλος δεν είναι συμφωνία μεταβίβασης όπως για παράδειγμα, όταν ο νόμιμος τίτλος είναι η κατάληψη αδέσποτου ή η κληρονομική διαδοχή. Συμπεραίναμε ότι, παραμένει η φυσική ενοχή στη συνείδηση του νομέα για επιστροφή της νομής αν δεν είναι κύριος. Δηλαδή, αν επιστρέφει ο νομέας το πράγμα που νέμεται επειδή του το επέβαλε η συνείδησή του, τότε η επιστροφή θεωρείται ως εκπλήρωση υποχρέωσης και όχι καταβολή αχρεωστήτου οπότε και δε δικαιούται να το αναζητήσει στη συνέχεια. Επίσης, αναλύσαμε την κατεύθυνση του Κουβεϊτιανιού νομοθέτη στην μη υιοθέτηση του γνωστού θεσμού τακτικής χρησικτησίας. Κατεύθυνση που πηγάζει από την υιοθέτηση του θεσμού απόρριψης της αγωγής λόγω παρέλευσης χρονικού διαστήματος που αντλείται από την ισλαμική νομοθεσία. Καταλήξαμε στα συμπεράσματα, που προέκυψαν από τη διάκριση ανάμεσα στο θεσμό απόρριψης αγωγής λόγω παρέλευσης του χρόνου αφ’ενος, και στουςθεσμούς παραγραφής και χρησικτησίας αφ’ετέρου. Η διάκριση έγινε ως προς την απόκρουση, σαν προϋπόθεση για την απόρριψη αγωγής λόγω παρέλευσης χρόνου, ως προς το νόμο που πρέπει να εφαρμοσθεί, την πρόταση ένστασης, την παραίτηση, την απόδειξη του χρέους, την υιοθέτηση της τακτικής χρησικτησίας και ως προς την παραμονή ενοχής στη μορφή ένστασης. Διαπιστώσαμε τέλος την ύπαρξη διαφορών ανάμεσα στις διατάξεις των θεσμών, παρά τη συμφωνία τους σε κάποιες άλλες διατάξεις. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο θεσμός απόρριψης αγωγής λόγω παρέλευσης του χρόνου, διακρίνεται για τον σαφή ηθικό χαρακτήρα του, καθώς δεν αποδέχεται την απόσβεση της ενοχής, όσο και αν περάσει ο χρόνος, και επειδή προϋποθέτει την απόκρουση ως προϋπόθεση για την απόρριψη της αγωγής, πράγμα που επιφέρει την ισορροπία ανάμεσα στους αντιδίκους. Άλλως, ο δανειστής θα αντιμετώπιζε σκληρό και άδικο νόμο, που του στερεί το δικαίωμά του, ακόμα και όταν του το αναγνωρίζει ο οφειλέτης.