Διαχείριση υδατικών πόρων Μεσαράς Κρήτης

Abstract

Η διαχείριση και η προστασία των υδάτων στην Κρήτη λόγω των ξηροθερμικών κλιματικών συνθηκών που επικρατούν, της χρονικής και γεωγραφικής άνισης κατανομής των υδατικών πόρων σε συνδυασμό με τη μέχρι σήμερα υπερεκμετάλλευσή των, που πραγματοποιείται χωρίς κανένα κεντρικό σχεδιασμό, απαιτεί ολιστική προσέγγιση. Η παρούσα εργασία έχει ως αντικείμενο τη διαχείριση και την προστασία των υδάτων της μεγαλύτερης προσχωματικής λεκάνης του νησιού, της Μεσαράς, η οποία, παρότι έχει δεχθεί σοβαρές ποσοτικές και ποιοτικές πιέσεις τις τελευταίες δεκαετίες, έχει μελετηθεί αποσπασματικά. Η μεθοδολογία που εφαρμόσθηκε για την προσέγγιση του υδατικού ισοζυγίου του συστήματος της Μεσαράς, η οποία περιχαρακώνεται από τις ιδιαίτερες συνθήκες της Κρήτης και κύρια τα περιορισμένα υδρολογικά δεδομένα, περιλαμβάνει τη λεπτομερή υδρογεωλογική ανάλυση και αξιολόγηση όλων των δεδομένων χρονοσειράς 32 ετών με τη χρήση γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών (ΓΣΠ), την εφαρμογή κατάλληλων μεθόδων υπολογισμού των επί μέρους συνιστωσών του ισοζυγίου και την προσαρμογή/εφαρμογή κατάλληλων ομοιωμάτων, σε μηνιαία χρονική κλίματα και στη χωρική διάσταση της υδατικής περιοχής τα όρια της οποίας ταυτίζονται με τα όρια των επιφανειακών και των υπόγειων λεκανών, ώστε τα αποτελέσματά της να συμβάλουν στη κατά το δυνατόν ρεαλιστική προσέγγιση της χωροχρονικής κατάστασης των υδάτων. Οι κύριες συνιστώσες του υδατικού ισοζυγίου υπολογίσθηκαν ως εξής: Η δυνητική εξατμισοδιαπνοή εκτιμήθηκε με τη μέθοδο τροποποιημένη Penman-Μonteith η οποία έδωσε, συγκριτικά με άλλες μεθόδους, τα πλέον αξιόπιστα αποτελέσματα με βάση τα κριτήρια που θέσπισε ο FAO. Η επιφανειακή βροχόπτωση και δυνητική εξατμισοδιαπνοή υπολογίσθηκαν με μεθόδους ολοκλήρωσης της επιφάνειας (kriging, IDW, splines) σε ΓΣΠ. Το υδρολογικό ισοζύγιο και οι μεταβολές του υπολογίσθηκαν με κατάλληλη εφαρμογή του ομοιώματος Sacramento και αναλυτικότερα υπολογίσθηκε ανά υπολεκάνη η πραγματική εξατμισοδιαπνοή, η απορροή και η συνολική κατείσδυση στα υπόγεια νερά. Η υδροδυναμική λειτουργία του συστήματος των υπόγειων νερών προσομοιώθηκε με εφαρμογή του κώδικα Modflow με τα πραγματικά γεωμετρικά και υδραυλικά χαρακτηριστικά του συστήματος της Μεσαράς που προέκυψαν από τη λεπτομερή κατασκευή της υδρογεωλογικής δομής στηριζόμενη σε μεγάλο αριθμό δεδομένων και στο γεωδυναμικό μοντέλο της περιοχής. Η κατάσταση του υδατικού ισοζυγίου προσφοράς-ζήτησης υπολογίσθηκε με την εφαρμογή του ομοιώματος RIBASIM. Από τις παραπάνω προσομοιώσεις υπολογίσθηκαν σε μηνιαίο βήμα οι διαχρονικές αντλήσεις των υδροφορέων, η επιφανειακή απορροή, το ισοζύγιο εισροών-εκροών στα υπόγεια νερά, τα ρυθμιστικά αποθέματα, η υπόγεια ροή και ο υπόγειος υδροκρίτης, η μέγιστη διαρκής απόδοση του υδροφορέα, η ποσοτικοποίηση των διαχρονικών ανθρωπογενών επιπτώσεων και οι παράμετροι για την προτεινόμενη συνδυασμένη χρήση επιφανειακών-υπόγειων νερών. Τέλος, συζητώνται εναλλακτικές προτάσεις για την αντιστροφή των τάσεων που προκλήθηκαν από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, αξιολογείται η λειτουργία/αστοχίες των υφιστάμενων τεχνικών έργων, αξιολογούνται τα προτεινόμενα νέα έργα και δράσεις, και γενικότερα τεκμηριώνονται εναλλακτικές προτάσεις για την προστασία και την αειφόρο ανάπτυξη των υδάτων μέσα στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο. Επιπρόσθετα, η παραπάνω μεθοδολογική προσέγγιση της διαχείρισης και της προστασίας των υδάτων δύναται να εφαρμοσθεί, σε κλίμακα υδρολογικής λεκάνης και σε μηνιαίο βήμα ανάλυσης, σε οποιοδήποτε περιοχή της Κρήτης καθώς και σε νησιωτικό μεσογειακό περιβάλλον, τα αποτελέσματα της οποίας θα συμβάλουν στην ολιστική προσέγγιση και στην τεκμηριωμένη λήψη απόφασης. Τέλος, η μεθοδολογική αυτή προσέγγιση αποτελεί τη ραχοκοκαλιά εφαρμογής της οδηγίας πλαίσιο 2000/60/ΕΚ για τα ύδατα και ειδικότερα για τις περιοχές που τα υπόγεια νερά είναι ο σημαντικότερος πόρος, όπως οι νησιωτικές Μεσογειακές περιοχές.