Έμπνευση και ενότητα στο έργο του Κοΐντου Ορατίου Φλάκκου

Abstract

Το θέμα της ποιητικής έμπνευσης στον Οράτιο διερευνήθηκε έως σήμερα από τη φιλολογική έρευνα στα πλαίσια της συνολικής ερμηνείας του έργου του με βάση τρεις βασικές κατευθύνσεις, τη βιογραφική-ιστορική, τη λογοτεχνική και την αισθητική. Ωστόσο, γενικότερα το θέμα της ποιητικής έμπνευσης και της προέλευσής της προκάλεσε από νωρίς και το ενδιαφέρον της φιλοσοφίας, ως μια νέα διάσταση της αντιληπτικής ικανότητας του ποιητή. Στα πλαίσια αυτά η έμπνευση ως λογοτεχνική εμπειρία συνδέεται με τη γλώσσα και ερμηνεύεται ως μια διαφορετική μορφή αντίληψης και συναίσθησης της πραγματικότητας. Μια συνθετική ερμηνεία, η οποία βασίζεται τόσο στις βασικές ερμηνευτικές θεωρίες, όσο και στη φιλοσοφική ερμηνεία της ποιητικής έμπνευσης, θα μπορούσε να ρίξει νέο φως στην πρόσληψη της ποίησης του Ρωμαίου αυτού ποιητή. Το ποιητικό έργο του Ορατίου αναπαριστά μια πραγματικότητα μέσα από τις λέξεις, το ύφος και τα θέματα της αφήγησης. Μέσα σε αυτή την πραγματικότητα λειτουργούν χωριστά ή και μαζί, ανάλογα με το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ο Οράτιος εκφράζεται, οι δύο δείκτες έμπνευσης, ο συμβατικός, η θεότητα, και ο πραγματικός, το ποιητικό «εγώ». Η παραδοσιακή πηγή της έμπνευσης, η θεότητα, επηρεάζεται από την πνευματική και αισθητική παρέμβαση του συγγραφέα, το ποιητικό «εγώ» του λογοτεχνικού κειμένου. Η συμβολή της παρούσας διατριβής συνίσταται στο να δείξει ότι ο ρόλος που διαδραματίζουν αυτές οι πηγές έμπνευσης και η πράξη της γραφής δεν είναι τελικά δύο διαφορετικές διαδικασίες ετεροχρονισμένες, αλλά στο έργο του Ορατίου συνυπάρχουν και αλληλοεξαρτώνται η πράξη της γραφής, η σύνθεση του ποιητικού κειμένου δηλαδή, και το κίνητρό της, η αφετηρία της ποιητικής αφήγησης. Αυτή η σχέση γίνεται εμφανής μέσα από τη διαρκή παρουσία του ποιητικού «εγώ» στη θεματική των στίχων του Ορατίου και την παρέμβασή του για την αναδιαμόρφωση, τη νέα απεικόνιση κάθε ερεθίσματος που παρακινεί τον ποιητή στην καταγραφή του. Αυτή η νέα απεικόνιση εξαρτάται αποκλειστικά από τις καλλιτεχνικές, ηθικοφιλοσοφικές και πολιτικές επιλογές του Ορατίου και αποτελεί τον βασικό άξονα της θεματικής του έργου του. Η μελέτη διακρίνεται σε κεφάλαια, τα οποία εξετάζουν τις επιμέρους ποιητικές συλλογές που δημοσίευσε ο Οράτιος, ήτοι Sermones, Iambi, Carminum I-III, Carminum IV, Epistulae. Οι τίτλοι των υποκεφαλαίων, οι οποίοι είναι χαρακτηριστικές φράσεις ή στίχοι από το έργο του ποιητή, αποτελούν ουσιαστικά τα ερμηνευτικά κλειδιά για την λεκτική απεικόνιση της ποιητικής έμπνευσης στο έργο του και τονίζουν την εσωτερική σχέση ανάμεσα σε ό,τι παρακίνησε τον Οράτιο να γράψει ποίηση και τον λειτουργικό ρόλο που έχει το κίνητρο αυτό στη θεματική του έργου του.