Η νέα οικονομική γεωγραφία της Ευρώπης: διερεύνηση των μηχανισμών της οικονομικής ανάπτυξης και των ανισοτήτων στις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με χρήση τεχνικών στατιστικής και οικονομετρικής χωρικής ανάλυσης

Abstract

The aim of this doctoral thesis is to study the evolution of economic inequalities and thus of convergence or divergence trends in the regions of the European Union, during the period 1995-2005. More specifically, the convergence or divergence trends are examined not only among the regions of the European Union, but also inside the regions. For the analysis of trends among the regions, a theoretical and empirical framework analysis is used, which was recently developed by Barro and Sala-i-Martin (1992, 1995). For the analysis of trends inside the regions, a theoretical and empirical framework analysis is used, which was originally developed by Kuznets (1955) for the study of social inequalities and was later extended by Williamson (1965) for regional inequalities. The former framework, known as classical convergence analysis, is based on the neoclassical model of economic growth, which was developed by Solow (1957), and implies the existence of a convergence process among relatively homogenous economies. The latter, known as “inverted U” hypothesis, relates the level of spatial economic inequalities among countries or regions with the level of their economic development, which is expected to have an “inverted U” shape. Therefore, convergence trends can be expected, after a threshold level of economic development is reached. Despite its weaknesses and limitations, the evaluation of convergence or divergence trends obtained by the aforementioned analysis, is in the focal point of conventional economic analysis and has also sparked off fruitful and creative discussion. The empirical investigation is conducted by means of statistical and econometric methods of analysis. However, in contrast to most of other studies, spatial statistical and econometric techniques are applied, since spatial effects should always be taken into account in convergence/divergence studies. Their omission or disregard might lead to erroneous and misleading results. The results of doctoral thesis have important implications both for theory and policy.

Σκοπό της διατριβής αποτελεί η μελέτη και η διερεύνηση της εξέλιξης των οικονομικών ανισοτήτων και επομένως, των τάσεων της σύγκλισης ή απόκλισης στις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 χωρών-μελών κατά τη χρονική περίοδο 1995-2005. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζονται οι τάσεις σύγκλισης ή απόκλισης της μεταβλητής του κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και στο εσωτερικό τους. Για την ανάλυση των τάσεων μεταξύ των περιφερειών χρησιμοποιείται το θεωρητικό και εμπειρικό πλαίσιο που πρόσφατα αναπτύχθηκε από τους Barro και Sala-i-Martin (1992, 1995). Για την ανάλυση των τάσεων στο εσωτερικό των περιφερειών χρησιμοποιείται το θεωρητικό και εμπειρικό πλαίσιο που αναπτύχθηκε αρχικά από τον Kuznets (1955) για τις κοινωνικές ανισότητες και επεκτάθηκε από τον Williamson (1965) για τις περιφερειακές ανισότητες. Το πρώτο πλαίσιο ανάλυσης, γνωστό και ως κλασική ανάλυση της σύγκλισης, βασίζεται στο νεοκλασικό υπόδειγμα οικονομικής μεγέθυνσης του Solow (1956) και προβλέπει την παρουσία σύγκλισης μεταξύ ενός σχετικά ομοιογενούς δείγματος οικονομιών. Το δεύτερο, γνωστό και ως υπόθεση του «ανάστροφου U», συσχετίζει το μέγεθος των χωρικών οικονομικών ανισοτήτων χωρών ή περιφερειών με το επίπεδο της οικονομικής τους ανάπτυξης, το οποίο αναμένεται να έχει σχήμα ανάστροφου U. Επομένως, σύγκλιση προβλέπεται αφότου έχει επιτευχθεί ένα κρίσιμο μέγεθος οικονομικής ανάπτυξης. Παρά τις αδυναμίες και τους περιορισμούς, η ανάλυση των τάσεων της σύγκλισης ή απόκλισης με τους παραπάνω τρόπους βρίσκεται στο επίκεντρο της συμβατικής οικονομικής ανάλυσης και έδωσε το έναυσμα για γόνιμες και δημιουργικές συζητήσεις. Για την εμπειρική διερεύνηση εφαρμόζονται στατιστικές και οικονομετρικές τεχνικές ανάλυσης. Σε αντίθεση ωστόσο με το μεγαλύτερο μέρος των ερευνητικών εργασιών, χρησιμοποιούνται στατιστικές και οικονομετρικές τεχνικές χωρικής ανάλυσης, αφού οι χωρικές επιδράσεις θα πρέπει να λαμβάνονται πάντα υπόψη στην ανάλυση της διαδικασίας της σύγκλισης ή απόκλισης. Η παράλειψη ή η αγνόησή τους επιφέρει την εξαγωγή εσφαλμένων και παραπλανητικών συμπερασμάτων. Τα αποτελέσματα της διατριβής παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και σε επίπεδο πολιτικής.