Διαδικασία και κίνητρα επαγγελματικής απόφασης: εμπειρική ψυχολογική έρευνα σε πανελλήνιο δείγμα μαθητών 14-18 ετών

Abstract

Σκοπός της έρευνάς μας ήταν η διερεύνηση της διαδικασίας απόφασης για επαγγελματική κατεύθυνση και σταδιοδρομία των σύγχρονων νέων και συγκεκριμένα των μαθητών. Ειδικότερα, στόχοι της έρευνας ήταν η επισήμανση του χρόνου πρώτης μη ρεαλιστικής επαγγελματικής προτίμησης και στη συνέχεια άλλων, ενδεχομένως ρεαλιστικών, προτιμήσεων και κατευθύνσεων και της τελικής - οριστικής, αν υπάρχει, απόφασης των μαθητών αλλά και των αντίστοιχων κινήτρων στην επιλογή αυτή. Οι σχετικές θεωρίες που αφορούν κυρίως στην επιλογή επαγγέλματος, είναι αρκετές και μπορούν να χωριστούν σε δυο κατηγορίες, εκείνες που θεωρούν την επιλογή επαγγέλματος θέμα των πρώτων ηλικιών και κυρίως της εφηβικής ηλικίας (π.χ. Ginzberg) και εκείνες που τη θεωρούν θέμα ολόκληρης της ζωής του ατόμου (π.χ. Super). Παρόμοιες σχετικές έρευνες έχουν γίνει ελάχιστες στην Ελλάδα (π.χ Κασιμάτη 1989, Kostaki 1990), το ίδιο ελάχιστες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Flouris / Kassotakis / Vamvoukas 1990) και αρκετές σε χώρες του εξωτερικού (Davey 1993, Watson 1997, Stockard 1990 κ.λπ.), όπως αυτές εκτέθηκαν στην εισαγωγή. Η έρευνά μας έγινε σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα (2.100) μαθητών και με κύρια μέθοδο έρευνας αντίστοιχο ερωτηματολόγιο. Από την έρευνά μας μερικές ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτες και σε αρκετά σημεία πρωτότυπες διαπιστώσεις, από άποψη κυρίως ψυχολογική, που αφορούν το χρόνο λήψης απόφασης, δηλαδή την πορεία και την τελική διαδικασία επιλογής επαγγέλματος αλλά και τα κίνητρα αυτής της επιλογής, έχουν ως εξής: Η ηλικία κατά την οποία οι περισσότεροι μαθητές αρχίζουν να ασχολούνται για πρώτη φορά σοβαρά κάπως με το μελλοντικό τους επάγγελμα είναι αυτή των 10-12 ετών. Αυτός ο προβληματισμός αρχίζει λίγο νωρίτερα στα κορίτσια και στους μαθητές με υψηλή βαθμολογία. Στον πρώιμο προβληματισμό για το μελλοντικό επάγγελμα των παιδιών φαίνεται να συμβάλλει το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των γονέων, το υψηλό επίπεδο οικονομικής κατάστασης της οικογένειας και ακόμη το ανώτερο επιστημονικά επάγγελμα του πατέρα. Παρατηρείται διαφοροποίηση προτιμήσεων που σχετίζεται με το φύλο των μαθητών (π.χ. τα κορίτσια προτιμούν εκπαιδευτικά επαγγέλματα, ενώ τα αγόρια τεχνολογικά). Διαφοροποίηση παρουσιάζεται και σε σχέση με την ηλικία: Μικρότερες ηλικίες προτιμούν επιστημονικά επαγγέλματα, μεγαλύτερες ηλικίες επαγγέλματα ψυχοκοινωνικά και επιστημονικών τεχνολογικών κατευθύνσεων.