Η μυθιστορία στην υπηρεσία της συγκρότησης του εθνικού όλου και της κατασκευής κυρίαρχων ιδεολογικών σχημάτων. Ο ρόλος της σχολικής ιστορίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (1914-2007)

Abstract

THE PRESENT PAPER ATTEMPTS TO INVESTIGATE FICTION AND HOW FICTION IS integrated in primary school textbooks, so as to enable the examination of its contribution to shaping the concept of nation as a whole and developing dominant ideological structures. The paper examines school History textbooks, taught in Greek primary schools from 1914 until 2007, as evidence reflecting specific trends in educational policies. The approach of the present paper involves the investigation of the specific issue on the basis of the projection of the past on the present, in view of the fact that the present determines, designates and structures the past in order to validate nation and its historical continuity. Any reference to the past, either as reports to historical data or a superseded projection to the future, shapes pupils’ national identity. Thus, national myths of origin are bound to be established and integrated in national accounts. The research is focused on the concept of Byzantium “being Hellenic” or “becoming Hellenic”, as this is considered one of the institutive myths of our national accounts. The Byzantine era has been gradually integrated in school History textbooks. The concept of continuity and trilateral historical dimension of Hellenism used to serve the underlying purpose of shaping pupils’ na- tional conscience, and, in parallel, to sway the public opinion worldwide in relation to the “inalienable rights” of the Greek nation as “single” and “united”. The relationship between history and fiction is outlined in primary school textbooks as a cohesive and nationally acceptable narrative, which is established in the way in which fiction is involved in History as a taught subject. The dissemination of selectively ordered and appropriately structured taught knowledge shapes and homogenizes pupils’ historical conscience.

ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΥΤΗ ΠΡΟΣΠΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΟΥΜΕ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ μυθιστορίας και τον τρόπο που αυτή εντάσσεται μέσα στα σχολικά εγχειρίδια του δημοτικού σχολείου, ώστε να καταγραφεί η συμβολή της στη συγκρότηση του εθνικού όλου και στη δημιουργία κυρίαρχων ιδεολο- γικών σχημάτων. Μελετούμε σχολικά εγχειρίδια που χρησιμοποιήθηκαν για τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας στο ελληνικό δημοτικό σχολείο από το 1914 έως το 2007, ως τεκμήρια, που απηχούν την εκάστοτε εκπαιδευτική πολιτική. Προσεγγίζουμε το ζήτημα στον άξονα της προβο- λής του παρελθόντος στο παρόν, καθώς το παρόν είναι αυτό που προσδι- ορίζει, καθορίζει και διαμορφώνει το παρελθόν για να επιβεβαιώσει το έθνος και την ιστορική του συνέχεια. Η αναφορά στο παρελθόν, είτε ως αναγωγή στο ιστορικό δεδομένο είτε ως αναχρονιστική προβολή στο μέλ- λον, διαμορφώνει την εθνική ταυτότητα των μαθητών. Στη βάση αυτή, πραγματώνεται η συγκρότηση και η ενσωμάτωση των ιδρυτικών εθνικών μύθων στο εθνικό αφήγημα. Επιλέξαμε να εστιάσουμε στο ιδεολόγημα της «ελληνικότητας» ή του «ε- ξελληνισμού» του Βυζαντίου, καθώς το θεωρούμε ως έναν από τους ιδρυ- τικούς μύθους της εθνικής μας αφήγησης. Η σχολική Ιστορία βαθμιαία ενσωμάτωσε τη βυζαντινή περίοδο. Το ιδεολόγημα της συνέχειας και της τρίσημης ιστορικής διάστασης του ελληνισμού εξυπηρετούσε εξαρχής την υπόρρητη σκοπιμότητα να διαμορφώσει την εθνική συνείδηση των μαθη- τών, πείθοντας παράλληλα τη διεθνή κοινότητα για τα «απαράγραπτα δίκαια» του «μοναδικού» και «ενιαίου» ελληνικού έθνους. Η σχέση ιστορί- ας και μυθοπλασίας αποτυπώνεται στα σχολικά εγχειρίδια του ελληνικού Δημοτικού σχολείου ως μία συνεκτική διήγηση, εθνικά αποδεκτή, η οποία θεμελιώνεται στον τρόπο με τον οποίο ο μύθος υπεισέρχεται στη σχολική ιστορία. Η μετάδοση της επιλεκτικά ιεραρχημένης και κατάλληλα δια- μορφωμένης παρεχόμενης γνώσης συγκροτεί και ομογενοποιεί την ιστο- ρική συνείδηση των μαθητών.