Η επίδραση των γνωστικών σχημάτων στη διαδικασία παραγωγής και στην ποιότητα των γραπτών κειμένων που παράγονται από παιδιά του Δημοτικού σχολείου

Abstract

Writing is a demanding process which requires the intergration of knowledge and processes. Students’ cognitive schemas for writing process and text genres have an important role in the production process and the quality of written texts. The aim of this thesis is the study of procedural knowledge schemas for writing process and the study of their influence on the quality of written texts. Simultaneously declarative knowledge schemas of text genres and their structure are examinated. Furthermore, the present research investigates working memory, morphological knowledge, writing motivation and self-regulation as factors that influence the quality of written texts. The type of teaching that contributes to the development and improvement of cognitive schemas for the writing process is also studied. The research is a quasi- experiment with an experimental and a control group and includes measurements in three stages, before the intervention, immediately after the intervention and once at the following school year. The participants are eighty students in the 4th and 5th grades of Primary School. Four tasks were used to measure working memory, four tasks for morphological knowledge, two questionnaires for writing motivation and self-regulation, an interview for detecting procedural and declarative knowledge writing schemas and six tasks for assessing the quality of written texts in the narrative and expository type. The results of the research reveal the low performance of students in text production tasks, the lack of an integrated writing cognitive schema and the low knowledge of text genres and their structure. Furthermore, an intervention is proposed, which is based on the communicative functional approach and cognitive apprenticeship and the effectiveness of the intervention, in the development of schemas for writing process and its influence on improving the quality of written texts is highlighted. The relationship between working memory, morphological knowledge and motivation with the quality of texts is also noticed. Finally, the long-term endurance of the knowledge acquired from the intervention and linguistic development as reflected in the students’ written texts upon their transition to the next grade are highlighted.

Η παραγωγή γραπτών κειμένων συνιστά μια απαιτητική διαδικασία, η οποία χρειάζεται τη σύζευξη γνώσεων και διαδικασιών. Σημαντικό ρόλο στη διαδικασία παραγωγής και στην ποιότητα των γραπτών κειμένων κατέχουν τα γνωστικά σχήματα των μαθητών/τριών για τις συγγραφικές διαδικασίες και τα κειμενικά είδη. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η αναπτυξιακή μελέτη των σχημάτων διαδικαστικής γνώσης για την συγγραφική διαδικασία και η διερεύνηση της επιρροής τους στην ποιότητα των γραπτών κειμένων. Παράλληλα, μελετώνται και σχήματα δηλωτικής γνώσης για τα κειμενικά είδη και τη δομή τους. Ακόμη, η παρούσα έρευνα μελετά την εργαζόμενη μνήμη, την μορφολογική γνώση και τα κίνητρα γραφής και αυτορρύθμισης ως παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα των γραπτών κειμένων. Επίσης, επιζητείται το είδος της διδασκαλίας που συντείνει στην ανάπτυξη και βελτίωση των σχημάτων της διαδικασίας της παραγωγής γραπτών κειμένων. Η έρευνα αποτελεί έναν οιονεί πειραματικό σχεδιασμό με τον σχηματισμό πειραματικής και ομάδας ελέγχου και περιλαμβάνει μετρήσεις σε τρεις φάσεις. Η πρώτη μέτρηση έγινε πριν τη διδακτική παρέμβαση, η δεύτερη αμέσως μετά την παρέμβαση και η τρίτη κατά το επόμενο σχολικό έτος. Οι συμμετέχοντες/ουσες είναι ογδόντα μαθητές/τριες της Δ΄ και Ε΄τάξης του Δημοτικού Σχολείου. Χρησιμοποιήθηκαν τέσσερα έργα για τη μέτρηση της εργαζόμενης μνήμης, τέσσερα έργα για την μορφολογική γνώση, δύο ερωτηματολόγια για τα κίνητρα γραφής και αυτορρύθμισης, ένας οδηγός συνέντευξης για την ανίχνευση των σχημάτων γραφής διαδικαστικής και δηλωτικής γνώσης και έξι έργα για την αξιολόγηση της ποιότητας των γραπτών κειμένων στο αφηγηματικό και επιχειρηματολογικό είδος. Στα αποτελέσματα της έρευνας διαφαίνεται η χαμηλή επίδοση των μαθητών/τριών στα έργα παραγωγής κειμένων, η έλλειψη ενός ολοκληρωμένου συγγραφικού γνωστικού σχήματος και η χαμηλή γνώση των κειμενικών ειδών και των δομικών σχημάτων τους. Ακόμη, προτείνεται διδακτική παρέμβαση, η οποία βασίζεται στην επικοινωνιακή λειτουργική προσέγγιση και τη γνωστική μαθητεία και αναδεικνύεται η αποτελεσματικότητα της στην ανάπτυξη γνωστικών σχημάτων για τη συγγραφική διαδικασία και η επιρροή της στην βελτίωση της ποιότητας των γραπτών κειμένων. Επίσης, επισημαίνεται η σχέση της εργαζόμενης μνήμης, της μορφολογικής γνώσης και των κινήτρων με την ποιότητα των κειμένων. Τέλος, διαφαίνεται η μακροπρόθεσμη διάρκεια των γνώσεων που αποκτήθηκαν από την διδακτική παρέμβαση και η γλωσσική ανάπτυξη των μαθητών/τριών, όπως αποτυπώνεται στα γραπτά κείμενα κατά τη μετάβασή τους σε επόμενη τάξη.