Επιληψία και διαταραχές προσωπικότητας

Abstract

This thesis investigates the complex relationship between epilepsy, personality structure, and language function through an interdisciplinary approach combining neuropsychology and psychodynamic theory. The study focuses on patients with Temporal Lobe Epilepsy (TLE) and Juvenile Myoclonic Epilepsy (JME). The identification of personality disorder traits was based on clinical evaluation, patient history, and psychometric assessment, correlating quantitative and qualitative aspects of cognitive and linguistic performance from neuropsychological testing with electroencephalographic and neuroimaging data. The general part presents a review of the neurobiological background and the main psychiatric comorbidities of epilepsy. It also integrates neurolinguistic perspectives on the theoretical development of language and its disorders, with emphasis on semantics and pragmatics. Finally, it discusses key psychodynamic theories related to social interaction and identity, highlighting how disturbances of language may reflect deeper alterations in the cognitive and emotional integration of the self. The empirical part analyzes the frequency and characteristics of personality disorders in patients with TLE and JME. Statistical comparisons between patients and healthy controls revealed associations between certain clinical parameters—such as epilepsy type—and specific cognitive deficits (memory, executive functions, language) that influence personality traits. No significant differences were found between the two groups regarding the overall frequency of diagnosed personality disorders. Statistical analyses did not show associations with other clinical variables, such as disease duration or medication, suggesting a complex interaction between neurological and psychological processes. Overall, the findings support a linguistic model of personality, grounded in cognitive functioning. The study highlights the need for a comprehensive epistemological approach that bridges the gap between the biological and psychological aspects of epilepsy, without reinforcing stigma. Data collection was conducted at the University General Hospital of Patras and the Aiginiteio Hospital. The study’s findings were presented at an interdisciplinary research meeting jointly organized by the University of Patras and the National and Kapodistrian University of Athens.

Η παρούσα διατριβή διερευνά τη σύνθετη σχέση ανάμεσα στην επιληψία, τη δομή της προσωπικότητας και τη λειτουργία του λόγου, μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση που συνδυάζει τη νευροψυχολογία και τη ψυχοδυναμική θεωρία. Η μελέτη επικεντρώνεται σε ασθενείς με κροταφική επιληψία (TLE) και νεανική μυοκλονική επιληψία (JME). Η αναγνώριση στοιχείων διαταραχών προσωπικότητας στους ασθενείς στηρίζεται στην κλινική εκτίμηση, στο ιστορικό και στις ψυχομετρικές κλίμακες, συσχετίζοντας ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της γνωστικής και της γλωσσικής λειτουργίας από την νευροψυχολογική εκτίμηση με ηλεκτροεγκεφαλογραφικά και απεικονιστικά δεδομένα. Στο γενικό μέρος της μελέτης παρουσιάζονται βιβλιογραφικές αναφορές σχετικά με το νευροβιολογικό υπόβαθρο και τις κυριότερες ψυχιατρικές επιπλοκές της επιληψίας. Παράλληλα ενσωματώνονται νευρογλωσσολογικά στοιχεία από τη θεωρητική εξέλιξη της γλώσσας και των διαταραχών της, με έμφαση στη σημασιολογία και την πραγματολογία. Τέλος διατυπώνονται οι κυριότερες ψυχοδυναμικές θεωρίες που αφορούν το σχετίζεσθαι και την αίσθηση ταυτότητας, αναδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο οι διαταραχές του λόγου αντανακλούν βαθύτερες αλλοιώσεις στη γνωσιακή και συναισθηματική οργάνωση του υποκειμένου. Στο ειδικό μέρος αναλύονται η συχνότητα και τα χαρακτηριστικά των διαταραχών προσωπικότητας ασθενών με JME και TLE. Η στατιστική σύγκριση των νευροψυχολογικών δεδομένων μεταξύ ασθενών και υγιών μαρτύρων ανέδειξε συσχετίσεις μεταξύ κάποιων κλινικών παραμέτρων, όπως ο τύπος της επιληψίας και συγκεκριμένων γνωστικών ελλειμμάτων, όπως διαφορές στη μνήμη, στις επιτελικές λειτουργίες και στη γλώσσα, που επιδρούν στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Ανάμεσα στις δύο ομάδες δεν βρέθηκαν σημαντικές διαφορές στη συχνότητα διάγνωσης διαταραχών προσωπικότητας. Η στατιστική ανάλυση δεν ανέδειξε συσχετίσεις ανάμεσα σε άλλες κλινικές παραμέτρους, όπως η διάρκεια της νόσου και η φαρμακευτική αγωγή, υποδηλώνοντας μια σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ νευρολογικών και ψυχικών διεργασιών. Συνολικά, τα ευρήματα στηρίζουν ένα γλωσσικό μοντέλο κατανόησης της προσωπικότητας, που στηρίζεται σε γνωστικές λειτουργίες. Η μελέτη αναδεικνύει την ανάγκη για μια ολοκληρωμένη επιστημολογική προσέγγιση, η οποία να συνδέει τη βιολογική και τη ψυχολογική διάσταση της επιληψίας χωρίς να στιγματίζει. Η συλλογή του δείγματος διενεργήθηκε στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών και στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο. Τα ευρήματα της μελέτης παρουσιάστηκαν σε διατμηματική συνάντηση στο πλαίσιο των ερευνητικών παρουσιάσεων του Πανεπιστημίου Πατρών και του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.