Χορός και εικόνα: η δημιουργία και η αντανάκλαση άτυπων συστημάτων δικαίου και το σύγχρονο αίτημα της επαναμάγευσης

Abstract

The purpose of this dissertation is to study the elements of ritual, propose a new definition of magic and articulate a contemporary request for reenchantment, examining Movement and Image as social and cultural phenomena. Specifically, it explores how social norms of behavior (informal legal systems) are created and reflected through Movement and the Image it produces, highlighting the hidden functions of art related to the self-regulation of individuals and groups. The research draws on tools from Performing Arts (Theatre/Dance) and their creative process (references), Cinema and Social Sciences (case studies). The dissertation’s core investigates the relationship between the individual and the collective (individual/group, group/group, individual/group/society). It aims to connect theory with practice through interarts and interdisciplinary approaches, fostering exchanges between fields. It is structured in three chapters. The first one, “The Tree Before the Forest,” presents the theoretical and methodological foundations: conceptual definitions and the chosen interarts and interdisciplinary methodology. The second one, “The Contemporary Request for Re-Enchantment,” discusses reenchantment through an examination of magic and ritual, showcasing references to Movement and Image from Dance, Theatre and Cinema that emphasize repetition as a key element of ritual, and exploring the relationship between ritual and western rationalism - framing rationalism itself as ritual or magical rationalism. Through the lens of reenchantment, the subject of the research in the case studies can be comprehensively and profoundly understood. The third chapter, “The Case Studies,” analyzes three cases where Movement and Image function as means of self-regulation, forming binding systems of social control: the Hopi Snake Dance, Hip Hop and Ballroom. Each is compared with a European counterpart to enrich the analysis and further support the argument: the Maenads in Euripides’ Bacchae (Greece/Theater), with ritual as the point of comparison; the film La Haine by M. Kassovitz (France/Cinema), with the social condition as the point of comparison; and Israel Galvan’s Flamenco (Spain/Dance), with gendered self-performance as the point of comparison. The dissertation concludes with findings on the hidden functions of art; the expanded notions of “Dance” and “Movement”; the exploration of magic and ritual in relation to contemporary western rationalism; the visibility of informal legal systems; the interplay between informal and formal law; the connections between Performing (Theatre/Dance) and Audiovisual (Cinema) Arts with Social Sciences and Law; spatial and temporal cultural connections through Movement and Image; the interaction between individual and collective levels; and the integration of theory and practice.

Σκοπός της διατριβής είναι η μελέτη της τελετουργίας, η πρόταση ενός νέου ορισμού της μαγείας, η διατύπωση ενός σύγχρονου αιτήματος για επαναμάγευση και μέσα από αυτό, η μελέτη της Κίνησης και της Εικόνας ως κοινωνικό και πολιτισμικό φαινόμενο. Η έρευνα επικεντρώνεται στη δημιουργία και την αντανάκλαση κοινωνικών κανόνων συμπεριφοράς (άτυπα συστήματα δικαίου) μέσα από την Κίνηση και την Εικόνα που αυτή δημιουργεί, αναδεικνύοντας τις κρυμμένες λειτουργίες της τέχνης, που σχετίζονται με την αυτορρύθμιση ατόμων και ομάδων. Χρησιμοποιούνται εργαλεία από τις Παραστατικές Τέχνες (Θέατρο/Χορός) και τη δημιουργική τους διαδικασία (Αναφορές/References), τον Κινηματογράφο και τις Κοινωνικές Επιστήμες (Μελέτες Περίπτωσης/Case Studies). Ο πυρήνας της διατριβής αφορά τη σχέση ατομικού και συλλογικού (άτομο/ομάδα, ομάδα/ομάδα, άτομο/ομάδα/κοινωνία). Επιδιώκει τη σύνδεση θεωρίας και πράξης, μέσα από τη διακαλλιτεχνικότητα και τη διεπιστημονικότητα, με στόχο τη σύνδεση των πεδίων και την αλληλεπίδρασή τους, μέσω της ανταλλαγής εργαλείων. Η διατριβή διαρθρώνεται σε τρία κεφάλαια. Το πρώτο, “Το Δέντρο Πριν το Δάσος”, παρουσιάζει το θεωρητικό και μεθοδολογικό υπόβαθρο: τις εννοιολογικές οριοθετήσεις και τη διακαλλιτεχνική και διεπιστημονική μεθοδολογία της έρευνας. Το δεύτερο, “Το Σύγχρονο Αίτημα της Επαναμάγευσης”, εστιάζει στην επαναμάγευση μέσα από την εξέταση της μαγείας και της τελετουργίας, παρουσιάζοντας αναφορές Κίνησης και Εικόνας από τον Χορό, το Θέατρο και τον Κινηματογράφο, όπου η επανάληψη αναδεικνύεται ως στοιχείο της τελετουργίας και διερευνάται η σχέση της τελετουργίας με τον δυτικό ορθολογισμό, προτείνοντας την έννοια του μαγικού ορθολογισμού. Θεμελιώνει το σύγχρονο αίτημα της επαναμάγευσης, αξιοποιώντας το μεθοδολογικό υλικό που παρατέθηκε κατά το πρώτο και το δεύτερο κεφάλαιο, και τις μελέτες περίπτωσης, που ακολουθούν. Περνώντας μέσα από την επαναμάγευση, μπορούμε να αντιληφθούμε σφαιρικά και σε βάθος το αντικείμενο της έρευνας στις μελέτες περίπτωσης. Το τρίτο κεφάλαιο, “Οι Μελέτες Περίπτωσης”, αναλύει τρεις περιπτώσεις όπου η Κίνηση και η Εικόνα λειτουργούν ως μέσο αυτορρύθμισης, δημιουργώντας συστήματα κοινωνικού ελέγχου με δεσμευτική ισχύ: το Snake Dance των Hopi, το Hip Hop και το Ballroom. Κάθε περίπτωση από την Αμερική, συγκρίνεται με έναν αντίστοιχο πόλο από την Ευρώπη, για την ενίσχυση της έρευνας: οι Μαινάδες στις Βάκχες του Ευριπίδη (Ελλάδα/Θέατρο), με όρο σύγκρισης την τελετουργία, η ταινία Το Μίσος (La Haine) του M. Kassovitz (Γαλλία/Κινηματογράφος), με όρο σύγκρισης την κοινωνική συνθήκη και το Flamenco του Israel Galvan (Ισπανία/Χορός), με όρο σύγκρισης την έμφυλη επιτέλεση του εαυτού. Η διατριβή καταλήγει σε συμπεράσματα που αφορούν τις κρυμμένες λειτουργίες της τέχνης, τη διεύρυνση των εννοιών “Χορός” και “Κίνηση”, τη διερεύνηση της μαγείας και της τελετουργίας και τη σχέση τους με τον σύγχρονο δυτικό ορθολογισμό, την ορατότητα των άτυπων συστημάτων δικαίου, την σύγχρονη σχέση άτυπου και τυπικού δικαίου, τη σύνδεση των Παραστατικών (Θέατρο/Χορός) με τις Οπτικοακουστικές (Κινηματογράφος) τέχνες και τη σύνδεση αυτών με τις Κοινωνικές Επιστήμες και το Δίκαιο, τις χωρικές και χρονικές πολιτισμικές συνδέσεις μέσα από την Κίνηση και την Εικόνα, την αλληλεπίδραση ατομικού και συλλογικού επιπέδου και τη σύνδεση θεωρίας και πράξης.

Le but de cette thèse est d’étudier les éléments du rituel, de proposer une nouvelle définition de la magie et d’articuler une demande contemporaine de réenchantement, en examinant le Mouvement et l’Image en tant que phénomènes sociaux et culturels. Plus précisément, elle explore comment les normes sociales de comportement (systèmes juridiques informels) se créent et se reflètent à travers le Mouvement et l’Image qu’il produit, en mettant en lumière les fonctions cachées de l’art liées à l’autorégulation des individus et des groupes. La recherche s’appuie sur des outils issus des Arts de la Scène (Théâtre/Danse) et de leurs processus créatifs (références), du Cinéma et des Sciences Sociales (études de cas). Le cœur de la dissertation enquête sur la relation entre l’individuel et le collectif (individu/groupe, groupe/groupe, individu/groupe/société). Elle vise à relier théorie et pratique grâce à des approches interartistiques et interdisciplinaires, favorisant les échanges entre les domaines. La dissertation est structurée en trois chapitres. Le premier, “L’arbre Avant la Forêt”, présente les bases théoriques et méthodologiques : les définitions conceptuelles et la méthodologie interartistique et interdisciplinaire choisie. Le deuxième, “La demande Contemporaine de Réenchantement”, traite du réenchantement en examinant la magie et le rituel, en mettant en avant des références au Mouvement et à l’Image issues de la Danse, du Théâtre et du Cinéma qui soulignent la répétition comme élément clé du rituel, et en explorant la relation entre le rituel et le rationalisme occidental - en cadrant le rationalisme lui-même comme un rituel ou un rationalisme magique. À travers la perspective du réenchantement, l’objet de recherche dans les études de cas peut être compris de manière complète et approfondie. Le troisième chapitre, “Les Études de Cas”, analyse trois exemples où le Mouvement et l’Image fonctionnent comme moyens d’autorégulation, formant des systèmes contraignants de contrôle social : la danse du serpent des Hopis, le Hip Hop et le Ballroom. Chacun est comparé à un pendant européen afin d’enrichir l’analyse et de soutenir l’argumentation : les Ménades dans les Bacchantes d’Euripide (Grèce/Théâtre), avec le rituel comme point de comparaison ; le film La Haine de M. Kassovitz (France/Cinéma), avec la condition sociale comme point de comparaison ; et le flamenco d’Israel Galván (Espagne/Danse), avec la performance genrée de soi comme point de comparaison. La dissertation se conclut par des résultats sur les fonctions cachées de l’art; les notions élargies de “Danse” et de “Mouvement“; l’exploration de la magie et du rituel en lien avec le rationalisme occidental contemporain; la visibilité des systèmes juridiques informels; l’interaction entre droit informel et droit formel; les connexions entre Arts de la Scène (Théâtre/Danse) et Arts Audiovisuels (Cinéma) avec les Sciences Sociales et le Droit; les liens culturels spatiaux et temporels à travers le Mouvement et l’Image; l’interaction entre les niveaux individuel et collectif; et l’intégration de la théorie et de la pratique.