Η γραφή ως θεραπεία: η διεπαφή λογοτεχνίας και ψυχολογίας στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία

Abstract

The aim of this doctoral thesis is to present an original interdisciplinary interpretative tool for the approach of autobiographical literary texts that narrate mental or physical illness. Τhis tool combines the principles and findings of psychology and systemic psychotherapy, specifically of narrative research on illness and narrative therapy respectively, on the one hand, and of the theory of autobiography and the theory of narrative from the field of cultural and literary studies, on the other hand, in order to clarify how the identity of the subject is reconstructed within the narrative and how the therapeutic function of writing is realized with respect to the disease. In particular, the tool is applied to four authors and six texts, which belong to different autobiographical genres. These are: the diary of Margarita Karapanou entitled Η ζωή είναι αγρίως απίθανη (2008), as well as her novel entitled ΝΑΙ (1999), the autobiographical and hybrid text of Kostis Gimosoulis entitled Δύο μήνες στην αποθήκη – με εννιά σχέδια του συγγραφέα (2013), the diary of Sofia Nikolaidou entitled Καλά και σήμερα – Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος (2015), the autobiographical novel of Auguste Corteau entitled Μικρό Χρονικό Τρέλας (2016), as well as his autobiographical essay entitled Η καλύτερη χειρότερη μέρα της ζωής σου – Κουβέντες για το φως μες στο σκοτάδι της κατάθλιψης (2020) . The interdisciplinary approach adopted by my research aimed at a more substantial and objective documentation of the psychotherapeutic role of writing in literary texts that narrate disease, thus corroborating and enriching the methods and findings of literary studies with the help of questions and practices of psychology and psychotherapy.

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι να προτείνει ένα πρωτότυπο διεπιστημονικό ερμηνευτικό εργαλείο για την προσέγγιση των αυτοβιογραφικών λογοτεχνικών κειμένων που αφηγούνται την ψυχική ή σωματική ασθένεια. Το εργαλείο αυτό αξιοποιεί συνδυαστικά τις αρχές και τα πορίσματα πεδίων της ψυχολογίας και της συστημικής ψυχοθεραπείας, συγκεκριμένα της αφηγηματικής έρευνας για την ασθένεια και της αφηγηματικής θεραπείας αντίστοιχα, από τη μια μεριά, και της θεωρίας της αυτοβιογραφίας και της θεωρίας της αφήγησης από το πεδίο των πολιτισμικών και λογοτεχνικών σπουδών, από την άλλη, προκειμένου να γίνει σαφές πώς ανακατασκευάζεται η ταυτότητα του υποκειμένου μέσα στην/από την αφήγηση και πώς πραγματώνεται η θεραπευτική λειτουργία της γραφής μπροστά στην και σε σχέση με την ασθένεια. Ειδικότερα, το εργαλείο εφαρμόζεται σε τέσσερις συγγραφείς και έξι κείμενα, τα οποία εντάσσονται σε διαφορετικά αυτοβιογραφικά είδη. Αυτά είναι: το ημερολόγιο της Μαργαρίτας Καραπάνου με τίτλο Η ζωή είναι αγρίως απίθανη (2008), καθώς και το μυθιστόρημά της με τίτλο Ναι (1999), το αυτοβιογραφικό/ υβριδικό κείμενο του Κωστή Γκιμοσούλη με τίτλο Δύο μήνες στην αποθήκη – Με εννιά σχέδια του συγγραφέα (2013), το ημερολόγιο της Σοφίας Νικολαΐδου με τίτλο Καλά και σήμερα – Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος (2015), το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Αύγουστου Κορτώ με τίτλο Μικρό Χρονικό Τρέλας (2016), καθώς και το αυτοβιογραφικό του δοκίμιο με τίτλο Η καλύτερη χειρότερη μέρα της ζωής σου – Κουβέντες για το φως μες στο σκοτάδι της κατάθλιψης (2020). Η διεπιστημονική προσέγγιση που υιοθετεί η έρευνά μου στοχεύει στην ουσιαστικότερη και αντικειμενικότερη τεκμηρίωση του ψυχοθεραπευτικού ρόλου της γραφής σε λογοτεχνικά κείμενα που αφηγούνται την ασθένεια, ενισχύοντας και εμπλουτίζοντας τις μεθόδους ανάλυσης και τα πορίσματα των λογοτεχνικών σπουδών με τις αναζητήσεις και τις πρακτικές της ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας.