Η διεθνοποίηση των πανεπιστημίων με βάση τη γεωγραφική τους θέση

Abstract

The thesis explores the pathways through which the internationalization of universities is influenced and influences their geographical location. The central theoretical element and trigger is the increasing importance of internationalization as a strategic priority for universities, offering benefits such as enhanced student mobility and prestige. The thesis is limited to the Erasmus program, the primary tool for European student mobility. The main objectives of the work are described at two levels: macro and micro geographical levels. At the macro level, the research includes the entire European Union to study the geography of inbound mobility. At the micro level, one university, the University of Patras, and its region are isolated, which functions as a case study to extract more detailed and qualitative data. In the case of the overall macro view, the analysis has three purposes:• To investigate the geography of incoming Erasmus student mobility in 2014-2020, which was essentially limited due to COVID-19 in 2014-2019. Geography is understood here as the spatial distribution of incoming mobile students as students of ISCED levels 5 to 8 who are accepted into educational institutions participating in the Erasmus programme. Spatial distribution is examined regarding the absolute number of mobile students and the ratio of mobile students to the total number of students in the institutions.• To test whether regional aggregations of mobile student data account for any significant part of the overall variation in Erasmus student mobility in Europe.• To investigate whether the regional variables and the variables reflecting the characteristics of Higher Education Institutions, which were found to influence the preferences of students in the period 2007-2013, as presented in a study by the Joint Research Center of the European Union (Barrioluengo and Flisi, 2017) continue to remain essential factors in the period 2014-2020 or has there been a significant shift in the factors influencing mobility. In the case of the micro perspective with the case study of the University of Patras, the aims and objectives of the work include examining the interactions between the city of Patras, the University of Patras and its international students through various cartographic tools. Specifically, the study sought to explore and understand:• How does the cultural image of the city influence the university's internationalization strategy and motivate international students to study there?• How international students can engage in the cultural enhancement of the city and contribute to urban improvement during their stay.• How can GIS applications, mind mapping, cartography, interactions, and perceptions of international students regarding their experiences in Patras be revealed and depicted?• The strengths and weaknesses of international student life in Patras. •The contribution to strengthening the university's internationalization strategy and maximizing international student satisfaction as factors of urban improvement. The thesis uses a variety of methodological approaches, the main ones being: Hot Spot Analysis: A spatial statistical technique that identifies geographical areas where the observed values of a variable deviate significantly from the expected values, revealing clusters of high (hot spots) or low (cold spots) values regarding the number of incoming Erasmus students. The analysis uses tools such as the Getis-Ord Gi statistic to assess the degree of spatial clustering between Higher Education Institutions. Multilevel Analysis: A statistical approach that recognizes the spatial hierarchical structure of the data (with institutions clustered into administrative geographical areas) and allows the examination of variation at both the institutional and regional levels. The thesis uses a two-level model to measure variation between and within regions and to identify regional and institutional predictors of Erasmus mobility. In the case study, the main methodological approaches used include: Geographical Information Systems (GIS) applications were used to investigate the distribution of inter-institutional Erasmus agreements and the distribution of incoming Erasmus students by Departments at the University of Patras during two periods (2007–2013 and 2013–2018).Mind mapping is when international Erasmus students draw maps to illustrate their perceptions of the city of Patras. These maps serve as a means to encourage capturing perceptions and expressing thoughts about the students’ experiences in the space. Cartograms are the processing of mental maps created by international students, visually representing qualitative data in a spatial context. This allows identifying strengths and weaknesses in the urban planning of Patras-host city based on students' perceptions. A thorough study of the international literature distinguished the factors that influence international student mobility at three levels: individual, institutional and national-international. Based on the literature and our personal experience, we posed the research questions related to the influence that geographical location exerts through the study of specific socioeconomic and educational characteristics in attracting incoming student mobility. The data of the macro study were all drawn from open databases and are, therefore, directly and freely accessible by anyone. This gives the research the immediacy of verifying methods, results and conclusions. The central database is the European Tertiary Education Register (ETER) for participating institutions and mobility data. Eurostat is the database for regional data, the Leiden University 2024 Institutional Ranking and the Centre for Science and Technology Studies (CWTS) methodology, based on bibliographic data from the Clarivate Web of Science are the database for the academic impact of institutions. Regional data are drawn from Eurostat, specifically from the section “Regional statistics by NUTS classification (reg)”. The georeferencing of Higher Education Institutions (HEI) was derived from the study by Gadár et al. (2020), while the administrative boundaries of the European Union come from the "Commission's Geographical Information System". For the macro analysis, the statistical unit was the institutions participating in the Erasmus program. We formed the research sample from the above bases, which is the data from higher education institutions reporting in the ETER database. Through georeferencing, we classified them into NUTS2 administrative regional units. For the micro analysis, the qualitative unit of measurement is the international student who participated in the research at the University of Patras. At the macro-geographical level, the study concludes that the Erasmus+ program significantly affects the internationalization of higher education institutions across Europe, revealing spatial inequalities in student mobility. Countries such as Spain, Germany, and the United Kingdom host many Erasmus students, while statistically significant hotspots are mainly located in Spain, Portugal, and southern France, with unexpected hotspots appearing in Ireland and Sweden. Furthermore, the analysis shows a limited overlap between the absolute number of incoming students and the ratio of Erasmus students to the total number of enrolled students. This suggests that institutions that score high on one measure may not necessarily perform well on the other. Furthermore, the findings of the multi-level model highlight the importance of regional socio-economic characteristics in attracting Erasmus students and suggest targeted policies to improve the attractiveness of less favoured regions. The micro view concludes that the interactions between the University of Patras, the city of Patras and its international student exchanges are significantly influenced by the city's cultural profile. The introduction of specialized courses on Greek language and culture led to an increase in incoming students from various fields, improving their interaction and engagement with the city. Furthermore, the students' mind maps highlight urban failures and provide valuable insights to those charged with urban planning. Overall, international students play a crucial role as agents of urban improvement, enhancing both their personal development and the cultural environment of Patras.

Η διατριβή διερευνά τις διαδρομές μέσα από τις οποίες η διεθνοποίηση των πανεπιστημίων επηρεάζεται και επηρεάζει τη γεωγραφική τους θέση. Κεντρικό θεωρητικό στοιχείο και έναυσμα αποτελεί η αυξανόμενη σημασία της διεθνοποίησης ως στρατηγικής προτεραιότητας για τα πανεπιστήμια, προσφέροντας οφέλη όπως η ενισχυμένη κινητικότητα των φοιτητών, των φοιτητριών καθώς και το κύρος του ιδρύματος. Η διατριβή περιορίζεται στο πρόγραμμα Erasmus, που, όμως, αποτελεί το βασικό εργαλείο για τη κινητικότητα των φοιτητών και των φοιτητριών στην Ευρώπη. Οι κύριοι στόχοι της εργασίας περιγράφονται σε δύο επίπεδα: στο μάκρο και στο μίκρο γεωγραφικό επίπεδο. Στο μάκρο επίπεδο η έρευνα περιλαμβάνει το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σκοπό να μελετήσει τη γεωγραφία της εισερχόμενης κινητικότητας. Στο μίκρο επίπεδο απομονώνεται ένα πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο της Πάτρας, και η περιοχή του, που λειτουργεί ως μελέτη περίπτωσης για να εξαχθούν πιο λεπτομερή και ποιοτικά δεδομένα. Στην περίπτωση της συνολικής μάκρο θεώρησης, η ανάλυση έχει τρείς σκοπούς: •Να διερευνήσει τη γεωγραφία της εισερχόμενης κινητικότητας φοιτητών και φοιτητριών Erasmus (incoming Erasmus students) την περίοδο 2014-2020, που ουσιαστικά περιορίστηκε λόγω COVID-19 στην περίοδο 2014-2019. Ως γεωγραφία νοείται εδώ η χωρική κατανομή και ως εισερχόμενος φοιτητής, μέσω κινητικότητας, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες των επιπέδων εκπαίδευσης ISCED 5 έως και 8 που γίνονται δεκτοί σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Erasmus. Η χωρική κατανομή εξετάζεται στον απόλυτο αριθμό μετακινούμενων φοιτητών και φοιτητριών και στον λόγο μετακινούμενων προς συνολικό αριθμό φοιτητών των ιδρυμάτων. •Να ελέγξει εάν οι περιφερειακές συσσωματώσεις των δεδομένων των μετακινούμενων φοιτητών ευθύνονται για οποιοδήποτε σημαντικό μέρος της συνολικής διακύμανσης της κινητικότητας των φοιτητών του προγράμματος Erasmus στην Ευρώπη. •Να διερευνήσει εάν οι περιφερειακές μεταβλητές και οι μεταβλητές που αντανακλούν τα χαρακτηριστικά των Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης οι οποίες βρέθηκε να επηρεάζουν την προσέλκυση των φοιτητών της περιόδου 2007-2013, σύμφωνα με τη μελέτη του Joint Research Center της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Barrioluengo και Flisi, 2017), συνεχίζουν να παραμένουν σημαντικοί παράγοντες και στην περίοδο 2014-2020 ή έχει επέλθει μια σημαντική στροφή στους παράγοντες που επηρεάζουν την κινητικότητα. Στην περίπτωση της μίκρο θεώρησης με τη μελέτη περίπτωσης του Πανεπιστημίου της Πάτρας, οι στόχοι και οι σκοποί της εργασίας περιλαμβάνουν την εξέταση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ της πόλης της Πάτρας, του Πανεπιστημίου Πατρών και των ξένων φοιτητών και φοιτητριών του μέσω της χρήσης διαφόρων χαρτογραφικών εργαλείων. Συγκεκριμένα, η μελέτη προσπάθησε να διερευνήσει και να κατανοήσει: •Τον τρόπο με τον οποίο η πολιτιστική εικόνα της πόλης επηρεάζει τη στρατηγική διεθνοποίησης του πανεπιστημίου και παρακινεί τους διεθνείς φοιτητές να σπουδάσουν εκεί. •Τον τρόπου με τον οποίο οι διεθνείς φοιτητές και οι φοιτήτριες μπορούν να εμπλακούν στην πολιτιστική ανάδειξη της πόλης και να συμβάλουν στην αστική βελτίωση κατά τη διάρκεια της παραμονής τους. •Πώς, μέσα από χρήση εφαρμογών GIS, γνωστικής χαρτογράφησης και χαρτογραφημάτων, μπορούν να αποκαλυφθούν και να απεικονισθούν αλληλεπιδράσεις και αντιλήψεις των ξένων φοιτητών σχετικά με τις εμπειρίες τους στην Πάτρα. •Τα δυνατά και αδύναμα σημεία της ζωής των ξένων φοιτητών στην Πάτρα. •Την συμβολή στην ενίσχυση της στρατηγικής διεθνοποίησης του πανεπιστημίου και στη μεγιστοποίηση της ικανοποίησης των ξένων φοιτητών ως παράγοντες αστικής βελτίωσης. Η διατριβή χρησιμοποιεί πληθώρα μεθοδολογικών προσεγγίσεων με κυριότερες: Την ανάλυση Hot Spot: Μία χωρική στατιστική τεχνική που προσδιορίζει γεωγραφικές περιοχές, όπου οι παρατηρούμενες τιμές μιας μεταβλητής αποκλίνουν σημαντικά από τις αναμενόμενες τιμές, αποκαλύπτοντας συστάδες υψηλών (hot spots) ή χαμηλών (cold spots) τιμών σχετικά με τον αριθμό των εισερχόμενων φοιτητών Erasmus. Η ανάλυση χρησιμοποιεί εργαλεία όπως η στατιστική Getis-Ord Gi για την αξιολόγηση του βαθμού χωρικής ομαδοποίησης μεταξύ των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης.Πολυεπίπεδη Ανάλυση: Μία στατιστική προσέγγιση που αναγνωρίζει την χωρική ιεραρχική δομή των δεδομένων (με τα Ιδρύματα συσσωματωμένα σε διοικητικές γεωγραφικές περιοχές) και επιτρέπει την εξέταση της διακύμανσης, τόσο σε επίπεδο Ιδρύματος όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Στη διατριβή χρησιμοποιείται ένα μοντέλο δύο επιπέδων για τη μέτρηση της διακύμανσης μεταξύ και εντός περιοχών και για τον εντοπισμό περιφερειακών και ιδρυματικών παραγόντων πρόβλεψης της κινητικότητας Erasmus. Στη μελέτη περίπτωσης οι κύριες μεθοδολογικές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν: Εφαρμογές Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS), που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση της διανομής δια-ιδρυματικών συμφωνιών Erasmus και της κατανομής των εισερχόμενων φοιτητών και φοιτητριών Erasmus ανά Τμήμα στο Πανεπιστήμιο Πατρών κατά τη διάρκεια δύο περιόδων (2007–2013 και 2013–2018). Γνωστική χαρτογράφηση, όπου διεθνείς φοιτητές και φοιτήτριες Erasmus σχεδιάζουν χάρτες, για να απεικονίσουν τις αντιλήψεις τους για την πόλη της Πάτρας. Αυτοί οι χάρτες χρησιμεύουν ως μέσο για να ενθαρρύνουν την αποτύπωση των αντιλήψεων και να εκφράσουν σκέψεις σχετικά με τις εμπειρίες των φοιτητών και των φοιτητριών στο χώρο. Χαρτογράμματα, που αποτελούν την επεξεργασία των γνωστικών χαρτών που δημιουργούνται από τους διεθνείς φοιτητές και φοιτήτριες και τα οποία αναπαριστούν οπτικά ποιοτικά δεδομένα σε ένα χωρικό πλαίσιο. Αυτό επιτρέπει τον εντοπισμό των δυνατών και των αδύναμων σημείων στον πολεοδομικό σχεδιασμό της Πάτρας-πόλης υποδοχής, με βάση τις αντιλήψεις των φοιτητών. Μια ενδελεχής μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας διέκρινε τους παράγοντες που επηρεάζουν τη διεθνή κινητικότητα φοιτητών και φοιτητριών σε τρία επίπεδα: ατομικό, ιδρυματικό και εθνικό – διεθνές. Με βάση τη βιβλιογραφία και την προσωπική εμπειρία μας θέσαμε τα ερευνητικά ερωτήματα που σχετίζονται με την επιρροή που ασκεί η γεωγραφική θέση μέσω της μελέτης συγκεκριμένων κοινωνικοοικονομικών και εκπαιδευτικών χαρακτηριστικών στην προσέλκυση εισερχόμενης κινητικότητας φοιτητών και φοιτητριών. Τα δεδομένα της μάκρο μελέτης αντλήθηκαν όλα από ανοιχτές βάσεις δεδομένων, ως εκ τούτου, είναι άμεσα και ελεύθερα προσπελάσιμα από οποιονδήποτε. Αυτό δίνει στην έρευνα την αμεσότητα της επαλήθευσης των μεθόδων, των αποτελεσμάτων και των συμπερασμάτων. Η κυριότερη βάση δεδομένων είναι ο κατάλογος της Ευρωπαϊκής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (European Tertiary Education Register – ETER) για τα συμμετέχοντα ιδρύματα και τα δεδομένα κινητικότητας. Η Eurostat είναι η βάση για τα περιφερειακά δεδομένα. Για την κατάταξη των ιδρυμάτων ως προς τη φήμη τους, χρησιμοποιούμε τη μεθοδολογία του πανεπιστημίου της Leiden 2024 και του Κέντρου Μελετών Επιστήμης και Τεχνολογίας (CWTS), η οποία βασίζεται σε βιβλιογραφικά δεδομένα από τη βάση δεδομένων Web of Science της Clarivate. Τα περιφερειακά δεδομένα αντλούνται από τη Eurostat, ειδικότερα από την ενότητα «Περιφερειακές στατιστικές κατά ταξινόμηση NUTS (reg)». Η γεωαναφορά των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης (AEI) προήλθε από τη μελέτη του Gadár et al. (2020), ενώ τα διοικητικά όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης προέρχονται από το «Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών της Επιτροπής». Για την μάκρο ανάλυση, η στατιστική μονάδα ήταν τα συμμετέχοντα ιδρύματα στο πρόγραμμα Erasmus. Από τις παραπάνω βάσεις διαμορφώσαμε το δείγμα έρευνας, που είναι τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα που αναφέρουν δεδομένα στη βάση ETER, και μέσω της γεωαναφοράς τα ταξινομήσαμε σε διοικητικές περιφερειακές μονάδες NUTS2. Για τη μίκρο ανάλυση, η ποιοτική μονάδα μέτρησης είναι ο διεθνής φοιτητής και φοιτήτρια που συμμετείχε στην έρευνα στο πανεπιστήμιο της Πάτρας. Στο μακρο γεωγραφικό επίπεδο η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το πρόγραμμα Erasmus+ επηρεάζει σημαντικά τη διεθνοποίηση των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε ολόκληρη την Ευρώπη, αποκαλύπτοντας χωρικές ανισότητες στην κινητικότητα των φοιτητών και των φοιτητριών. Χώρες όπως η Ισπανία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο φιλοξενούν πολλούς φοιτητές Erasmus, ενώ στατιστικά σημαντικά hotspot εντοπίζονται κυρίως στην Ισπανία, την Πορτογαλία και περιοχές της νότιας Γαλλίας, με απροσδόκητα hotspots να εμφανίζονται στην Ιρλανδία και τη Σουηδία. Επιπλέον, η ανάλυση δείχνει περιορισμένη επικάλυψη μεταξύ του απόλυτου αριθμού εισερχόμενων φοιτητών και φοιτητριών και της αναλογίας των φοιτητών Erasmus προς το σύνολο του εγγεγραμμένου πληθυσμού, υποδηλώνοντας, ότι τα ιδρύματα που έχουν υψηλό σκορ στη μία μέτρηση μπορεί να μην έχουν απαραίτητα καλή απόδοση στην άλλη. Επιπλέον, τα ευρήματα του πολύ-επίπεδου υποδείγματος υπογραμμίζουν τη σημασία των περιφερειακών κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών για την προσέλκυση φοιτητών Erasmus και προτείνουν στοχευμένες πολιτικές για τη βελτίωση της ελκυστικότητας των λιγότερο δημοφιλών περιοχών. Η μίκρο θεώρηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ του Πανεπιστημίου Πατρών, της πόλης της Πάτρας και των διεθνών φοιτητών του μέσω προγράμματος ανταλλαγών, επηρεάζονται σημαντικά από το πολιτιστικό προφίλ της πόλης. Η εισαγωγή εξειδικευμένων μαθημάτων για την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό οδήγησε σε αύξηση των εισερχομένων φοιτητών και φοιτητριών από διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς, βελτιώνοντας την αλληλεπίδραση και ενασχόλησή τους με την πόλη. Επιπλέον, οι γνωστικοί χάρτες των φοιτητών υπογραμμίζουν τις αστικές αποτυχίες και παρέχουν πολύτιμες γνώσεις σε αυτούς που είναι επιφορτισμένοι με τον αστικό σχεδιασμό. Συνολικά, οι διεθνείς φοιτητές και φοιτήτριες διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο ως φορείς αστικής βελτίωσης, ενισχύοντας τόσο την προσωπική τους ανάπτυξη όσο και το πολιτιστικό περιβάλλον της Πάτρας.