La planification de la tâche orale comme force motrice de la mobilisation des acquis chez les apprenants des langues étrangères: étude expérimentale dans le cadre de l’apprentissage du FLE en Grèce, chez des apprenants du niveau B1

Abstract

The objective of this thesis is to study the role of oral task planning in the mobilization of acquired knowledge and its impact on the language skills of Foreign Language (FLE) learners. In this study, we first identified the crucial role of tasks in FLE teaching and learning by combining theoretical and methodological contributions from FLE didactics and Foreign Language Learning theories. Tasks emerged as an ideal framework for promoting language interactions and creating a socio-cognitive environment conducive to learning. Subsequently, we analyzed task planning based on Levelt's (1989) model of oral production and in relation to the Common European Framework of Reference for Languages (CEFR, 2001) triangle: planning-execution-evaluation. Planning is seen as an essential step preceding message verbalization, thereby facilitating the mobilization of acquired knowledge and successful language production. Our results confirmed the importance of strategic planning, which demonstrated beneficial effects on language fluency, accuracy, and complexity. To deepen our understanding of the different types of planning influencing these language aspects, we conducted an experimental study with B1 level FLE learners, who are expected to master task planning according to the CEFR. Our corpus consisted of three oral activities planned under three modes of planning: guided, semi-guided, and unplanned. The statistical analysis using SPSS (IBM Corp., 2023) showed that guided planning facilitates the mobilization of lexicon and syntactic knowledge but hinders fluency. On the other hand, the unplanned mode can trigger more substantial and complex propositions in terms of content, but potentially affecting fluency. These findings underscore the importance for teachers to carefully consider appropriate planning modes based on specific learning objectives and language skills targeted. This work constitutes a valuable contribution to FLE didactics by providing concrete results on the mobilization of acquired knowledge. The strategic planning phase involves significant cognitive effort, making task planning an essential tool for teachers to guide learners' attention towards specific language aspects to be addressed. These results can be utilized to enhance the design of FLE learning tasks and optimize language learning processes in the classroom by incorporating strategic planning into pedagogical practices. Finally, we suggest that these findings may generate particular interest in FLE teacher training by highlighting the significance of raising awareness among educators about the development of planned oral tasks to foster successful communication among learners.

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η μελέτη του ρόλου της προετοιμασίας προφορικών εργασιών στην ενεργοποίηση της ήδη κατακτημένης γνώσης και η επίδρασή της στις γλωσσικές δεξιότητες των μαθητών ξένων γλωσσών. Πρώτα απ’ όλα, διασταυρώσαμε τα θεωρητικά και μεθοδολογικά συμπεράσματα στον τομέα της διδακτικής των γαλλικών ως ξένης γλώσσας και τις θεωρίες εκμάθησης ξένων γλωσσών προκειμένου να προσδιορίσουμε τον ρόλο της επικοινωνιακής άσκησης στο διδακτικό-μαθησιακό περιβάλλον των Γαλλικών ως ξένη γλώσσα. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως η επικοινωνιακή προφορική άσκηση αποτελεί το ιδανικό πλαίσιο για τη δημιουργία αλληλεπιδράσεων που ενθαρρύνουν τη μάθηση σε ένα κοινωνικό-γνωστικό περιβάλλον όπου η κοινωνική και επικοινωνιακή δράση συνδυάζονται με τη μάθηση. Στη συνέχεια, μελετήσαμε τον ρόλο της προετοιμασίας ασκήσεων αυτού του είδους, στην επιτυχή υλοποίηση τους σύμφωνα με το μοντέλο προφορικής παραγωγής του Levelt (1989) που παρουσιάζει την προετοιμασία ως ένα ουσιαστικό βήμα που προηγείται της λεκτικής έκφρασης του μηνύματος και που ταιριάζει καλά με το προτεινόμενο τρίγωνο. που προτείνεται στο Ευρωπαϊκό Κοινό Πλαίσιο Γλωσσών: προγραμματισμός-εκτέλεση-αξιολόγηση, αφού ο ομιλητής εκτελεί μία γνωστική εργασία προκειμένου να εφαρμόσει τις γνώσεις του και να επεξεργαστεί το μήνυμά του. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης καταδεικνύουν την προετοιμασία ως ένα βασικό στάδιο της επικοινωνιακής άσκησης που επηρεάζει την κινητοποίηση της ήδη κατακτημένης γνώσης των μαθητών και της παραγωγής λόγου και επηρεάζει κατά συνέπεια τις τρεις πτυχές της γλώσσας που προτείνει ο Skehan: ευχέρεια, ορθότητα και πολυπλοκότητα.Αλλά ποιος τύπος προετοιμασίας μπορεί να επηρεάσει καθεμία από αυτές τις τρεις γλωσσικές πτυχές;Για να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση, πραγματοποιήσαμε ένα πείραμα στο οποίο συμμετείχαν μαθητές που διδάσκονται τη γαλλική γλώσσα επιπέδου B1 που, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινό Πλαίσιο Γλωσσών, πρέπει να κατέχουν την τεχνική του προγραμματισμού επικοινωνιακών ασκήσεων. Το πείραμα μας αποτελείτο από τρεις διαφορετικές προφορικές δραστηριότητες που όφειλαν να προετοιμαστούν με τρεις διαφορετικούς τρόπους: καθοδηγούμενος τρόπος προετοιμασίας, ημι-καθοδηγούμενος τρόπος προετοιμασίας και ένας τρίτος τρόπος χωρίς προτεινόμενο πλάνο. Για τη διεξαγωγή αυτής της έρευνας καταγράψαμε σε βίντεο μαθητές κατά τη φάση προετοιμασίας και εκτέλεσης της κάθε άσκησης. Για την ανάλυση των δεδομένων, βασιστήκαμε στο μεθοδολογικό μοντέλο που πρότεινε ο Ellis (2008),και το οποίο καθιστά δυνατή την ανάλυση της προφορικής παραγωγής λόγου υπό τις τρεις γλωσσικές πτυχές που προτείνει ο Skehan. Τα αποτελέσματα ερμηνεύτηκαν στατιστικά με το λογισμικό SPSS (IBM Corp., 2023).Τα ευρήματα κατέδειξαν ότι αφενός, μία κατευθυνόμενη προετοιμασία διευκολύνει την κινητοποίηση του λεξικού και των γνώσεων που σχετίζονται με τη σύνταξη και την καλή δόμηση των προτάσεων, αλλά εμποδίζει την ευχέρεια. Από την άλλη, η εκτέλεση ασκήσεων χωρίς προετοιμασία έχει ως αποτέλεσμα πλουσιότερες και πιο σύνθετες προτάσεις, σε επίπεδο περιεχομένου.Αυτή η διδακτορική διατριβή προορίζεται να συνεισφέρει στον τομέα της διδακτικής της γαλλικής γλώσσας ως ξένης γλώσσας, καθώς τα αποτελέσματα της επηρεάζουν την ενεργοποίηση των κατακτημένων γνώσεων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την γνωστική διαδικασία που συντελείται κατά την προετοιμασία της άσκησης. Αποδεικνύεται λοιπόν, ότι η προετοιμασία των ασκήσεων της εργασίας μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμό εργαλείο προκειμένου ο εκπαιδευτικός να κατευθύνει την προσοχή του μαθητή στις πτυχές της γλώσσας που θέλει να δουλέψει.

L'objectif de cette thèse est d'étudier le rôle de la planification des tâches orales dans la mobilisation des acquis et son effet sur les compétences langagières des apprenants en langues étrangères (FLE). Dans cette étude, nous avons d'abord identifié le rôle crucial de la tâche dans l'enseignement-apprentissage du FLE en croisant des apports théoriques et méthodologiques de la didactique du FLE et des théories de l'apprentissage des langues étrangères. La tâche est ainsi apparue comme constituant un cadre idéal pour favoriser les interactions langagières et créer un environnement sociocognitif propice à l'apprentissage. Par la suite, nous avons analysé la planification des tâches en nous basant sur le modèle de la production orale de Levelt (1989) et en relation avec le triangle proposé par le Cadre Européen Commun de Référence pour les Langues (CECR, 2001) : planification exécution-évaluation. La planification est vue comme une étape essentielle précédant la verbalisation du message et facilitant ainsi la mobilisation des acquis et la production langagière réussie. Nos résultats ont confirmé l'importance de la planification stratégique, qui a montré des effets bénéfiques sur la fluidité, la correction et la complexité du langage. Pour approfondir notre compréhension des différents types de planification qui influencent ces aspects langagiers, nous avons réalisé une étude expérimentale auprès d'apprenants de niveau B1 en FLE, censés maîtriser la planification de la tâche selon le CECR. Notre corpus se composait de trois activités orales planifiées selon trois modes de planification : « guidée », « semi-guidée » et « sans plan proposé ». Les résultats de l'analyse statistique avec le logiciel SPSS (IBM Corp., 2023) ont montré que la planification guidée facilite la mobilisation du lexique et des connaissances syntaxiques, mais bloque la fluidité. En revanche, le mode sans planification peut susciter des propositions plus riches et complexes au niveau du contenu, mais avec un impact potentiel sur la fluidité. Ces découvertes soulignent l'importance pour les enseignants de considérer attentivement les modes de planification appropriés en fonction des objectifs d'apprentissage spécifiques et des compétences langagières visées. Ce travail constitue une contribution précieuse à la didactique du FLE en apportant des résultats concrets sur la mobilisation des acquis. La phase de planification stratégique implique un travail cognitif important, et la planification de la tâche devient un outil essentiel pour l'enseignant afin de guider l'attention de l'apprenant sur les aspects de la langue à travailler. Ces résultats peuvent être utilisés pour améliorer la conception des tâches d'apprentissage en FLE et optimiser les processus d'apprentissage linguistique en classe, en intégrant davantage la planification stratégique dans les pratiques pédagogiques. Enfin, nous suggérons que ces résultats pourraient susciter un intérêt particulier pour la formation des enseignants de FLE, en soulignant l'importance de sensibiliser ces derniers à l'élaboration de tâches orales planifiées afin de favoriser une communication réussie chez les apprenants.