Power, behaviour and the economic subject: the cases of behavioural economics and surveillance capitalism

Abstract

The present thesis offers a critical analysis with regard to the position of power in economic theory and practice, focusing on issues of contemporary political economy. The use of the concept of power in relevant literature is explored, before assessing certain ways through which the economic subject, the economy, and the broader social reality are shaped. Emphasis is put on the systemic level, examining the sources, forms, functions and diverse ways that power operates in particular politico-economic contexts. Drawing from the work of Michel Foucault, a theoretical framework is formulated through which power relations, processes and broader outcomes are analysed. In one of the main parts of this thesis, the question of how power functions through economics as a science is addressed. To this end, the historical transformations in economic thought and the historical position of the economic subject are discussed, before critically assessing behavioural economics, a theoretical paradigm self-proclaimed as an alternative to neoclassical economics. In a second main part, contemporary politico-economic issues pertaining to power and governance are addressed, analysing certain developments in digital-informational technology. After critically reviewing Shoshana Zuboff’s surveillance capitalism framework, an alternative framework, cybernetics, is formulated and proposed, through which (digital)surveillance and related issues of power and governance in contemporary capitalism are analysed. Overall, this thesis examines how power and related processes are reproduced through politico-economic institutions, practices and norms, as well as through economic science, shaping behaviour and the social subject. It aims to open up the dialogue, first, on present-day developments in economic science and how behavioural economics in particular functions as a mode of power, part of the broader constitution and governance of the (economic) subject, and, second, on present-day social issues such as the role of digital technology in contemporary capitalism, approaching and construing their implications through an examination of their systemic character and functionality in a power context.

Η παρούσα διατριβή προσφέρει μια κριτική ανάλυση ως προς τη θέση της εξουσίας στην οικονομική θεωρία και πράξη, εστιάζοντας σε ζητήματα της σύγχρονης πολιτικής οικονομίας. Διερευνάται η χρήση τής έννοιας τής εξουσίας στη σχετική βιβλιογραφία, και κατόπιν αξιολογούνται ορισμένοι τρόποι μέσω των οποίων διαμορφώνεται το οικονομικό υποκείμενο, η οικονομία και η ευρύτερη κοινωνική πραγματικότητα. Έμφαση δίνεται στο συστημικό επίπεδο, εξετάζοντας τις πηγές, τις μορφές, τις λειτουργίες και τους διαφορετικούς τρόπους διάρθρωσης τής εξουσίας σε συγκεκριμένα πολιτικοοικονομικά πλαίσια. Αντλώντας από το έργο του Michel Foucault, διατυπώνεται ένα θεωρητικό πλαίσιο μέσω του οποίου αναλύονται οι υπό διερεύνηση σχέσεις εξουσίας, οι ευρύτερες διαδικασίες και τα αποτελέσματά τους. Σε ένα από τα κύρια μέρη αυτής της διατριβής, εξετάζεται το πώς λειτουργεί η εξουσία μέσω της οικονομικής επιστήμης. Για το σκοπό αυτό, συζητιούνται οι ιστορικοί μετασχηματισμοί στην οικονομική σκέψη και τη θέση του οικονομικού υποκειμένου, και κατόπιν αναλύονται κριτικά τα συμπεριφορικά οικονομικά, ένα θεωρητικό παράδειγμα που παρουσιάζεται ως εναλλακτική στα νεοκλασικά οικονομικά. Σε ένα δεύτερο κεντρικό κομμάτι της διατριβής, εξετάζονται σύγχρονα πολιτικοοικονομικά ζητήματα εξουσίας και διακυβέρνησης στο πλαίσιο ορισμένων εξελίξεων στην ψηφιακή τεχνολογία. Μετά από μια κριτική ανάλυση του κατασκοπευτικού καπιταλισμού της Shoshana Zuboff, διαμορφώνεται ένα εναλλακτικό θεωρητικό πλαίσιο, η κυβερνητική, μέσω του οποίου προτείνεται μια νέα προσέγγιση της (ψηφιακής) επιτήρησης αλλά και ευρύτερων ζητημάτων εξουσίας και διακυβέρνησης στον σύγχρονο καπιταλισμό.Συνολικά, αυτή η διατριβή εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η εξουσία και σχετικές διαδικασίες αναπαράγονται μέσω πολιτικοοικονομικών θεσμών, πρακτικών και κοινωνικών προτύπων, καθώς και μέσω της οικονομικής επιστήμης, διαμορφώνοντας τη συμπεριφορά και το κοινωνικό υποκείμενο. Ευρύτερος στόχος της διατριβής είναι να ανοίξει ο διάλογος, πρώτον, για τις σύγχρονες εξελίξεις στην οικονομική επιστήμη και, πιο συγκεκριμένα, το πώς λειτουργούν τα συμπεριφορικά οικονομικά ως πεδίο εξουσίας, μέρος μιας ευρύτερης συγκρότησης και διακυβέρνησης του (οικονομικού) υποκειμένου, και, δεύτερον, για σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα όπως ο ρόλος της ψηφιακής τεχνολογίας στον σύγχρονο καπιταλισμό, προσεγγίζοντας και ερμηνεύοντας τις επιπτώσεις τους μέσω μιας εξέτασης του συστημικού τους χαρακτήρα και της λειτουργικότητάς τους σε ένα πλαίσιο εξουσίας.