Ο κριτικός λόγος στις εφημερίδες Το Άστυ (1890-1907) και Νέον Άστυ (1901-1918)

Abstract

In this doctoral thesis, my aims are to investigate, present and analyze the literary criticism of the late 19th and early 20th centuries as manifested through the columns of the newspapers Asty (1890-1907) and Neon Asty (1901-1918). These were two politically oriented newspapers with strong quality press features which have not been thoroughly studied to date. However, they are highly significant since they serve as the focal point for examining and contextualizing the evolution of literary criticism during their publication years. Primary research on these newspapers has involved extracting, classifying, and documenting critical texts published throughout their circulation, thus compiling a corpus that is presented in the Appendix of the thesis. The thesis is structured into four chapters. The first chapter defines the semantic field and the terms of literary criticism, delineates its various “genres”, highlights key milestones of Greek criticism from its beginnings until 1918, and explores the emergence and formation of what has been labelled as “journalistic” criticism in Greece. The second chapter delves into the profile of the two newspapers: the requirements for their publication, collaborations, content, and intellectual orientations. The third chapter gives an account of the dominant appraisals and broader reflections of criticism in Asty and Neon Asty with regard to Greek and European poetry and prose. Finally, in the fourth chapter, I outline the critical profiles of the main contributors to the two newspapers, namely Grigorios Xenopoulos, Pavlos Nirvanas, Nikolaos Episkopopoulos, and Georgios Tsokopoulos, with a focus on their theoretical pursuits, methodological practices, and evaluative judgments concerning older and contemporary domestic and foreign poetry, prose, and drama. Given that our knowledge of the Greek critical tradition is incomplete and fragmentary, this thesis aims to illuminate a specific aspect of this tradition, thereby contributing to a more comprehensive study of modern Greek criticism at large.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως βασικό στόχο να διερευνήσει και να παρουσιάσει τη λογοτεχνική κριτική των τελευταίων χρόνων του 19ου αι. και των αρχών του 20ού, όπως αυτή αναπτύσσεται μέσα από τις στήλες του Άστεως (1890‐1907) και του Νέου Άστεως (1901‐1918), δύο πολιτικών εφημερίδων με έντονα λόγιο χαρακτήρα, οι οποίες μέχρι σήμερα δεν έχουν μελετηθεί στο σύνολό τους. Για την πραγμάτευση του θέματος ήταν απαραίτητη η πρωτογενής έρευνα στα δύο έντυπα, και πιο συγκεκριμένα η αποδελτίωση, ταξινόμηση και καταγραφή των κριτικών κειμένων που δημοσιεύονται εκεί, καθ’ όλη τη διάρκεια της κυκλοφορίας τους, η οποία παρουσιάζεται στο Παράρτημα της διατριβής. Η δομή της διατριβής διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο οριοθετείται το σημασιολογικό πεδίο της λογοτεχνικής κριτικής και προσδιορίζονται τα ποικίλα «είδη» της, αναδεικνύονται οι κυριότεροι σταθμοί της νεοελληνικής κριτικής από τις απαρχές έως το 1918, και διερευνάται η εμφάνιση και διαμόρφωση της εγχώριας «δημοσιογραφικής» κριτικής. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζονται η φυσιογνωμία και η διαδρομή των δύο εφημερίδων: έκδοση, συνεργασίες, ύλη, προσανατολισμοί. Στο τρίτο κεφάλαιο αποτυπώνονται οι κυρίαρχες αξιολογήσεις και οι ευρύτεροι προβληματισμοί της κριτικής του Άστεως και του Νέου Άστεως για την ελληνική και ευρωπαϊκή ποίηση και πεζογραφία εκείνης της εποχής, αλλά και του παρελθόντος. Στο τέταρτο κεφάλαιο σκιαγραφείται το κριτικό προφίλ των βασικών συνεργατών των δύο εφημερίδων, Γρ. Ξενόπουλου, Π. Νιρβάνα, Ν. Επισκοπόπουλου και Γ. Τσοκόπουλου, με έμφαση στην ανάδειξη των θεωρητικών τους αναζητήσεων, των μεθοδολογικών πρακτικών τους και των αξιολογικών τους εκτιμήσεων για την παλαιότερη και σύγχρονή τους, εγχώρια και ξένη ποίηση, πεζογραφία και δραματουργία. Δεδομένου ότι η γνώση μας για την κριτική παράδοση του ελλαδικού χώρου παραμένει ανεπαρκής και αποσπασματική, η διατριβή αυτή φιλοδοξεί να φωτίσει όσο το δυνατόν πληρέστερα μία ορισμένη περιοχή της, συμβάλλοντας έτσι στη μελέτη της ευρύτερης νεοελληνικής κριτικής.